50PLUS uit zorgen over aantasting parlementaire rol door gebruik goedkeurend beleidsbesluit
Voorzitter,
In de brief van 12 december 2023 aan de Tweede en Eerste Kamer schrijft de demissionaire Staatssecretaris van Financiën dat hij gebruik wil maken van een, voor de Staten-Generaal nieuw, wetgevingsinstrument, namelijk een goedkeurend beleidsbesluit.
De context waarin dit zijns inziens zou moeten gebeuren laat ik voor nu achterwege. Waar het mijn fractie om gaat is de vraag of zo’n goedkeurend beleidsbesluit als wetgevingsinstrument wel deugdelijk en aanvaardbaar is.
Onder een goedkeurend beleidsbesluit wordt verstaan een beleidsbesluit dat zonder wettelijke basis afwijkt van wetgeving, vooruitlopend op de inwerkingtreding van een wetsvoorstel.
Voorzitter,
Kennelijk is het de wens om met behulp van het goedkeurend beleidsbesluit fouten en tekorten in nieuwe wetgeving in formele zin op korte termijn te repareren. Blijkens genoemde brief heeft de Afdeling Advisering van de Raad van State aandacht gevraagd voor de keerzijde van de werkwijze met het goedkeurend beleidsbesluit.
Volgens de Afdeling zet ruimhartige inzet van goedkeurende beleidsbesluiten de democratische legitimatie en de rechtsstatelijkheid van regels de kwaliteit van de regels de kwaliteit van de (politieke) besluitvorming en de kwaliteit van de uitvoering onder druk.
Blijkens genoemde brief acht het (toenmalige) kabinet goedkeurende beleidsbesluiten onder omstandigheden passend, maar onderkent het dat aan de ruimhartige inzet ervan belangrijke nadelen kleven. De afwijking steunt immers (nog) niet op een wettelijke grondslag en is daarom comptabel onrechtmatig. Bovendien doorloopt zij niet het wetgevingsproces dat in democratische legitimatie en kwaliteitswaarborgen voorziet.De Staten-Generaal vervult bij zo’n goedkeurend beleidsbesluit geen medewetgevende rol. Wel worden beide Kamers vooraf geïnformeerd, zodat zij bezwaar kunnen maken.
Voorzitter, mijn fractie concludeert dat:
1. voor een goedkeurend beleidsbesluit géén wettelijke grondslag bestaat;
2. de Staten-Generaal bij zo’n goedkeurend beleidsbesluit in hun rol als medewetgever worden gepasseerd;
3. de inhoud van een goedkeurend beleidsbesluit in vrijwel alle gevallen zal afwijken van de op dat moment geldende wetgeving;
4. de Staten-Generaal wordt beperkt in hun vrije oordeelsvorming en besluitvorming, omdat verwacht gaat worden dat zij in een later stadium het wetsvoorstel, dat dezelfde aangelegenheid formeel zal regelen, zullen aannemen.
Daarnaast is 50PLUS van oordeel dat er voor spoedeisende gevallen een goed alternatief is, namelijk een spoedwet. De praktijk laat zien dat beide Kamers altijd bereid zijn daaraan hun medewerking te verlenen, zodat de aangelegenheid op de juiste en op verantwoorde wijze kan worden geregeld. Een spoedwet is dus in feite de koninklijke weg om te regelen en geeft beide Kamers de gelegenheid hierover een oordeel te geven.
Het instrument “goedkeurend beleidsbesluit” raakt dus principieel aan de grondwettelijk positie van beide kamers der Staten-Generaal in het wetgevingsproces, het doet daar afbreuk aan, en verdient daarom op zijn minst nadere wederzijdse aandacht van regering en parlement.
Voorzitter, mijn fractie stelt de volgende vragen aan de minister.
– Ziet de minister net als mijn fractie de principiële, aan de Grondwet ontleende, bezwaren? Zo niet, waarom niet?
– Hoe beoordeelt de minister een regeling die via een goedkeurend beleidsbesluit tot stand is gekomen terwijl daarna de kans bestaat dat het latere wetsvoorstel door de Staten-Generaal wordt verworpen? Kan de minister hier op reflexteren?
– Is de minister het met mijn fractie eens dat een spoedwet een goed alternatief is? Zo nee, waarom niet zo vraag ik haar.
– Is de minister het eens met de stelling dat in de afweging om een spoedwet te entameren dan wel de procedure te volgen van goedkeurend beleidsbesluit de voorkeur zonder meer moet uitgaan naar het entameren van een spoedwet, gelet op de Grondwettelijke positie van de Staten-Generaal? En als de minister het niet eens is met dit standpunt van 50PLUS dan horen wij graag van haar waarom niet?
– De uitkomst van deze afweging wordt nog versterkt door het gegeven dat voor een goedkeurend beleidsbesluit een formeel wettelijke grondslag ontbreekt en de inhoud van een goedkeurend beleidsbesluit veelal contra legem zal zijn. Deelt de minister deze opvatting? Zo nee, waarom niet?
– Waarom zijn de door de Raad van State geformuleerde sterke contra-argumenten voor het kabinet toch niet doorslaggevend geweest? Graag een motivering van de minister.
Voorzitter,
De zorgen van 50PLUS nemen alleen maar toe want in december 2024 zijn twee goedkeuringsbesluiten genomen met de toezegging dat in het eerste kwartaal 2025 de wetsvoorstellen hierover zouden worden ingediend. Echter tot heden is dat niet gebeurd. Deelt de minister deze zorgen? Zo, niet waarom niet?
Mijn fractie concludeert dat aan het instrument “goedkeurend beleidsbesluit” grote bezwaren verbonden zijn, en dat het gebruik van dit instrument afbreuk doet aan de positie van de beide Kamers der Staten-Generaal in het wetgevingsproces.
Op basis van deze conclusie stel ik de minister de volgende indringende vraag.
Is het Kabinet bereid om er voor zorg te dragen dat dit instrument in de toekomst niet meer zal worden gebruikt?
Ik zie uit naar de beantwoording van de gestelde vragen.
