Onderkant van de arbeidsmarkt te kwetsbaar

Ouderen, laagopgeleide jongeren met een migratie-achtergrond, (schijn)zelfstandigen en slecht beschermde deeltijdwerkers zijn kwetsbaar op de huidige arbeidsmarkt. “De onderkant van de arbeidsmarkt is te fragiel”, stelt Kamerlid Gerrit Jan van Otterloo en hij vroeg om meer inzet daarop.

Tijdens het commissiedebat Arbeidsmarktbeleid werd – naar aanleding van het actuele WRR-rapport ‘Het betere werk. De nieuwe maatschappelijke opdracht’ – veel aandacht besteed aan de positie van de kwetsbaren op onze arbeidsmarkt. Die zijn er, ondanks de economische voorspoed van dit moment, en Gerrit Jan van Otterloo somde de ‘kwetsbaren’ op: “Ouderen, laagopgeleide jongeren met een migratie-achtergrond, (schijn)zelfstandigen, slecht beschermde deeltijdwerkers”. Het Kamerlid van 50PLUS hield een pleidooi voor ‘open hiring’ en uitvoering van de motie die 50PLUS en D66 daarover indienden. “We signaleren tevens een toenemende arbeidsongeschiktheid door de stijgende AOW-leeftijd, nu ook bij 60-minners”, hield Gerrit Jan van Otterloo minister Koolmees voor. Koolmees zei toe met cijfers te komen om inzicht te krijgen in hoeveel mensen nog gezond en aan het werk hun (verhoogde) AOW halen.

Verheerlijking van het ‘zelfstandig ondernemerschap’

Bij het debat richtte Gerrit Jan van Otterloo ook de schijnwerper op de explosieve toename van het aantal zzp’ers en de verheerlijking van ‘zelfstandig ondernemerschap’. “Extreem zzp-schap leidt tot ondermijning van de solidariteit en collectiviteit van het stelsel van sociale bescherming”, waarschuwde hij.

Duurzame inzetbaarheid

Voor het in stand houden van het verdienvermogen in Nederland is verhoogde beleidsinspanning nodig. “En dan met name op het punt van duurzame inzetbaarheid en Leven lang ontwikkelen”, stelde Van Otterloo. “Daar moet méér in worden geïnvesteerd. De nu actuele ‘overbruggingsbaan’ is mogelijk een goede optie, mits het niet leidt tot onderbetaald en minder beschermd werk voor AOW-gerechtigden. Verder moet de arbeidsparticipatie hoger!”

Gericht beleid voor ouderen

“Gericht beleid voor het aan het werk houden en krijgen van ouderen blijft keihard nodig. Ik pleit voor betere voorlichting en een beter gebruik van bestaande instrumenten. Intensieve dienstverlening bij het zoeken naar werk helpt bij het terugdringen van langdurige werkloosheid onder vijftigplussers. En uitbreiding van die dienstverlening naar de bijstand is hard nodig”, aldus het Kamerlid van 50PLUS. •

 

► Hieronder de volledige inbreng van Kamerlid Gerrit Jan van Otterloo tijdens het commissiedebat Arbeidsmarktbeleid met minister Koolmees van Sociale Zaken en Werkgelegenheid:

“Ondanks de economische bloei blijven mensen aan de onderkant van de arbeidsmarkt te kwetsbaar. De ‘Staat van eerlijk werk’ van de Inspectie SZW maakt dit pijnlijk duidelijk. Wat gaat dit kabinet doen voor de bijna 880.000 kwetsbare werkenden en de 75.000 mensen die al langer dan één jaar actief op zoek zijn naar werk?

50PLUS vraagt de minister concreet in te gaan op voorstellen die FNV doet, om oneerlijk werk snel, concreet aan te pakken. Verder is het belangrijk dat mensen, waar dat mogelijk is, sneller en eenvoudiger aan werk worden geholpen. Kan de minister aangeven wat hij gedaan heeft met de motie van 50PLUS en D66 over ‘open hiring’? Dit biedt mensen een kans zonder dat ze geconfronteerd worden met een vorm van discriminatie.

De sectorplannen hebben individuele werkenden geholpen. Dat is winst, maar de kwetsbare positie van ouderen op de arbeidsmarkt, en óók die van laagopgeleide jongeren met een migratieachtergrond, is daardoor niet opgelost, zo lezen we in de Eindevaluatie Sectorplannen van SEO. Deze arbeidsmarktknelpunten en het knelpunt van de gevolgen van robotisering en automatisering zijn daarmee niet gepareerd. Wat gaat het kabinet daar extra aan doen.

Sprekend over de kwetsbaarheden van de arbeidsmarkt kijkt 50PLUS uit naar het advies van de commissie Borstlap. Wij maken ons ernstige zorgen over de explosieve toename van het aantal vaak ondermaats beschermde zelfstandigen en schijnzelfstandigen. Een toename met 6%, alléén al vorig jaar. Het gaat ook om steeds jongere mensen.  Wij juichen de ondernemingsgeest van jongeren die bewust kiezen voor het zelfstandig ondernemerschap toe. Maar is de minister met ons eens dat wij toe moeten naar een degelijke minimale basis van sociale bescherming voor álle werkenden, waar alle werkenden ook daadwerkelijk aan bijdragen, en dat daarbij het huidige niveau van collectieve sociale bescherming maatgevend zou moeten zijn? Dat er dus geen ongelijk speelveld is op de arbeidsmarkt, en dat dus iedereen bijdraagt via belastingen, en zich verzekert voor arbeidsongeschiktheid en pensioen opbouwt? Hoe ziet de minister dit?

50PLUS vraagt aandacht voor de toename van het aantal arbeidsongeschikten, mede door de stijging van de AOW-leeftijd. Vorig jaar was de toename 3,5%. Opvallend is daarbij de recente toename van het aantal uitkeringen onder de 60 jaar. Hoe kan dit verklaard worden en wat kan hieraan gedaan worden?

De vorig jaar november verschenen Midden lange termijnverkenning (MLT) van het Centraal Planbureau (CPB) heeft duidelijk gemaakt hoe belangrijk het is te blijven werken aan het Nederlandse Verdienvermogen.

Tussen 2022 en 2025 krimpt de bevolking tussen 15 tot 75 jaar. Gegeven de arbeidsmarktkrapte die wij nu al hebben is het echt: ‘alle hens aan dek’! Investeren in onderwijs en innovatie! Investeren in duurzame inzetbaarheid, zeker ook van de oudere werknemer. Leven Lang Leren en ontwikkelen is daarvoor de sleutel.  Oók de overgang van werken naar pensioen moet soepeler. Het idee van de ‘overbruggingsbaan’ verdient serieuze overweging. Is de minister bereid met sociale partners te bekijken wat de ‘overbruggingsbaan’ kan toevoegen aan bestaande mogelijkheden om langer door te werken? 

50PLUS heeft twijfels of het kabinet voldoende oog heeft voor de urgentie van dit vraagstuk. Is het kabinet bijvoorbeeld bereid écht fors te gaan investeren in betere, duurzame inzetbaarheid? Komt er hiervoor een prominente plek in het ‘Wobke-Wiebes-fonds’ van de overheid?  Graag een reflectie en reactie.

De arbeidsparticipatie moet over de brede linie hoger: de gemiddelde werkweek van mannen daalde de afgelopen 20 jaar met drie uur naar 35 uur; die van vrouwen steeg slechts van 24 naar 25 uur. We kunnen niet berusten in een per saldo gelijkblijvend aantal gewerkte uren per jaar. Welke mogelijkheden ziet de minister om de arbeidsparticipatie te verhogen, en ook het onbenutte arbeidspotentieel van circa één miljoen mensen beter te benutten? Ook dat draagt bij aan ons verdienvermogen!

50PLUS onderstreept het belang van Leven Lang Ontwikkelen. Wij zijn blij met het publieke individueel leer- en ontwikkelbudget STAP. En ook de SLIM-regeling. Zoals de voorzitter van de SER heeft aangegeven is het budget van 200 miljoen euro per jaar ‘een leuk begin’, maar er is écht meer nodig. Gaat dat er ook komen? En wordt er ook begeleidend en vooral structureel méér werk gemaakt van loopbaankeuzebegeleiding en het scholingsadvies? Iedereen moet dat kunnen krijgen.

Ik sluit af met de monitorrapportage van het actieplan ‘Perspectief voor vijftigplussers’. Ondanks alle beleid bestaat nog steeds ongeveer de helft van het WW-bestand uit 50-plussers. Welke les trekt het kabinet hieruit voor het beleid? 
50PLUS vindt het zorgelijk dat van de financiële instrumenten mobiliteitsbonus (Loonkostenvoordeel oudere werknemers) en de no-riskpolis ouderen nog steeds zo weinig gebruik wordt gemaakt. Kan nog meer werk gemaakt worden van voorlichting over deze regelingen?

Wat gaat de minister doen met de voorlopige conclusie van Regioplan, dat het Ontwikkeladvies en mogelijk ook de intensieve dienstverlening ww positief kunnen bijdragen aan het terugdringen van langdurige werkloosheid onder vijftigplussers, en dat andere instrumenten zeker potentie hebben, maar nog weinig doelgericht ingezet worden om vijftigplussers van te laten profiteren. Vooral in de bijstand moet dienstverlening naar werk beter worden.”

© 15 januari 2020