Bijdrage van Martin van Rooijen bij de Algemene Financiële Beschouwingen

1. Voorzitter! Velen kennen mij als de rekenrente-man. Ja, daar is-ie weer! Welaan, in die hoedanigheid wil ik eerst een emotie kwijt. Ik besef zeer wel dat rekensommen soms ongelooflijk lastig zijn. 1+1 kunnen wij allemaal optellen tot 2.
2. Maar de wortel nemen uit een getal van 6 cijfers vraagt meer aandacht. Als we blijven doorgaan met verkeerd geïnterpreteerde getallen komen we nooit bij de juiste uitkomst. Het verhaal lijkt logisch, dus de getallen zullen wel kloppen, wordt het dan.
3. Voorzitter, dit is exact wat er met de pensioenwetgeving aan het gebeuren is. Iedereen toetert elkaar na met verhalen vol positieve verwachtingen, terwijl heel veel actuarissen verbijsterd toekijken.
4. Dat is mijn emotie, voorzitter! Mijn brandende zorg, meneer de minister! Dat wij maar doorgaan met nieuwe pensioenwetgeving, zonder serieus in te gaan op de klemmende waarschuwingen van betrokken deskundigen. Als niet te stoppen lemmingen op weg naar de afgrond, met als belangrijkste argument dat het proces van wetgeving nu wel lang genoeg heeft geduurd.
5. Met de WTP komt er nog véél meer ellende, zoals de ruimte die werkgevers straks krijgen om door de pensioenpremies te verlagen hun personeel extra koopkracht te geven. Hun pensioen wordt dus dan wel lager! Een sigaar uit eigen doos dus. Ook de reeds gepensioneerden krijgen daardoor minder te verdelen.
6. De verzekeringsmaatschappijen springen in dat gat en zien een gouden horizon om die mensen bij te verzekeren. “Mooi”, zegt VNO-NCW. Die nieuwe WTP moet dus hoe dan ook doorgaan.
7. De Nederlandse pensioenfondsen hebben sinds 2015 gemiddeld 3% bruto rendement gemaakt per jaar, terwijl bijvoorbeeld Canadese pensioenfondsen daar bijna 8% tegenover hebben staan. Het rendement van de Nederlandse pensioenfondsen heeft de inflatie niet kunnen bijhouden.
8. De Nederlandse pensioenfondsen worstelen met het renterisico, maar het inflatierisico wordt over het hoofd gezien vanwege onze verdwaasde wet- en regelgeving. De Canadese fondsen zijn in staat om jaarlijks de inflatie te compenseren. Hun beleggingsbeleid is daarop gericht.
9. Nu Trump gekozen is, zal deze worsteling met het rente risico alleen maar erger worden. Nu al voorspellen economische bureaus hogere inflatie en hogere rentes. Per procent hogere rente valt uit dat de Nederlandse pensioenfondsen zo’n 70 tot 80 miljard aan vermogen gaan verliezen. We koersen dan af op negatieve rendementen.
10. Die superkostbare en gecompliceerde afdoening van de toeslagenaffaire wordt straks overtroffen door onderzoek achteraf naar de pensioenaffaire. Maar dan is het kalf wel verdronken! Onherstelbaar! Als er nu niet wordt ingegrepen zit straks ook deze regering excuses te stamelen naar een woedende samenleving. Durft u dat echt aan, zo vraag ik de minister.
11. Voorzitter, zijn collega Van Hijum van Sociale Zaken, heeft op 12 november aan de Tweede Kamer een acht pagina’s tellende brief geschreven in reactie op het juridisch advies van prof. mr. Niek Peters, waarom de Tweede Kamer had gevraagd. Deze acht pagina’s laten zich samenvatten in de paar regels van een welbekend citaat, uitgesproken door premier Colijn in een radiotoespraak in 1936 in reactie op de toenemende oorlogsonrust:
12. Ik citeer. “Daarom maan ik nog eens aan om zich niet te laten verontrusten. Het is beter dat men later moet getuigen dat de regering wel erg voorzichtig is geweest, dan dat haar, met hoe geringe kans ook, later verweten zou kunnen worden dat zij gedut had in een tijd dat waakzaamheid plicht was.
13. Ik verzoek den luisteraars dan ook wanneer zij straks hunne legersteden opzoeken even rustig te gaan slapen als zij dat andere nachten doen”. Einde citaat. Voorzitter, een paar jaar later was het oorlog. Wil deze regering werkelijk het lot tarten dat Hendrik Colijn blijvend zal achtervolgen?
14. In de kern zijn er twee uiterst relevante juridische bezwaren. Ten eerste de motivering om zo diep in te grijpen in de rechten van mensen: ons pensioensysteem zou niet meer bij de tijd zijn. Voorzitter, voor zover ons pensioensysteem werkelijk in de problemen is gekomen, ligt dat niet aan het systeem maar aan de door de Nederlandsche Bank opgelegde te krappe rekenrente. Graag een reactie.
15. Het tweede juridische bezwaar is de stapeling van ingrepen die stuk voor stuk misschien bespreekbaar hadden kunnen zijn, maar allemaal bij elkaar buiten proportie zijn en de wetgeving kwetsbaar maken voor succesvolle juridische aanvechting achteraf. Maar dan is de schade inmiddels aangericht en niet meer te herstellen.
16. De juridische risico’s omtrent het invaren en de implementatie van de WTP, zijn enorm. Het eerder genoemde advies van prof. mr. Niek Peters waarschuwt voor de gevolgen van de rechtsontneming van gepensioneerden, zeker als ook nog de dekkingsgraad tegenvalt en de eerste kortingen zichtbaar worden.
17. Zijn advies heeft als strekking dat de regering bij vragen naar onrechtmatigheid en aansprakelijkheid bij de pensioenhervorming niet steeds uit kan gaan van het eigen gelijk, maar ook serieus rekening dient te houden met andere uitkomsten.
18. Voorts wijst hij er op dat de wezenlijke inhoud van het individueel bezwaarrecht in verband met het invaren niet wordt geëerbiedigd. Als wordt geoordeeld dat het invaren in strijd is met het EVRM en/of het Handvest van de Grondrechten van de Europese Unie, kan de Staat hiervoor aansprakelijk zijn. Heeft u het gehoord, minister?
19. Prof Peters vraagt dringend aandacht voor de stapeling van kwetsbaarheden die tezamen de risico’s nog verder vergroten. Eenmaal ingevaren is er geen herstel meer mogelijk. Maar dan komen de claims! Dan komt de aansprakelijkheid! Is de regering daar klaar voor? Zijn de werkgevers daar klaar voor?
20. Professor Peters waarschuwt dat met aansprakelijkheid straks enorme bedragen gemoeid kunnen zijn en dat de reputatie van Nederland als rechtsstaat aan de orde is. Hoe reageert de minister hierop?
21. Het gespaard pensioengeld is al van iemand. Niet van de fondsen en zeker niet van de sociale partners maar van de pensioengerechtigden! Geen enkel land heeft bij veranderingen aan pensioenstelsels bestaande rechten aangetast. Stop dus het invaren! Waarom wij wel, zo vraag ik de minister.
22. De zachte term “invaren” verbloemt de onteigening die op stapel staat. Voorzitter, ik vraag mij nog steeds elke dag af: Wil dit kabinet werkelijk haar voortbestaan riskeren met deze impopulaire hervorming? Kan dit kabinet straks verdedigen dat zij blind was voor de risico’s en doof voor alle waarschuwingen? Graag de visie van de minister hierover.
23. Voorzitter, de topdeskundigen van EIOPA de Europese pensioen toezichthouder hebben hier in dit huis bevestigd dat Nederlandse pensioenfondsen het grootste liquiditeitsrisico lopen door extreem hoge renteafdekking. Is de minister bereid het toezicht op ons pensioenstelsel weg te halen bij de Nederlandsche Bank en onder te brengen bij een op te richten nationale onafhankelijke pensioendeskundige autoriteit? Is het vertrek binnenkort van Klaas Knot daar niet een mooi moment voor? De Nederlandsche Bank is in Europa de enige monetaire autoriteit die toezicht houdt op pensioenfondsen. Graag uitvoerig antwoord.
24. Voorzitter, een laatste opmerking over de WTP. Ik vraag het aan de minister, maar eigenlijk ook aan velen hier in de zaal. Waarom lag en ligt er zo’n ijzeren politieke ring om deze wetgeving. Knappe lobby, moet ik zeggen, maar waarom lopen er toch zovelen mee in de optocht voor deze wet, als braaf afgerichte hondjes?
25. Voorzitter, ik stap over op een urgent fiscaal onderwerp. Ons belastingsysteem kraakt in zijn voegen. Het is hoog tijd voor groot onderhoud. In het verleden zijn de beste hervormingsvoorstellen gedaan door deskundige commissies, een beetje op afstand van de politiek. Ik noem de commissies Oort en Stevens. 50PLUS is voorstander van zo’n fundamentele aanpak. De minister ook?
26. Over de vermogenswinstbelasting of vermogensaanwasbelasting heb ik een motie ingediend in dezelfde richting. U zou daarover nadenken. Bent u al uitgedacht?
27. Mijn fractie staat positief tegenover het voornemen om te bezuinigen op de subsidies voor NGO’s en actiegroepen. Onze suggestie is om subsidie aan NGO’s en actiegroepen te beperken tot die waar ten minste 50% van de inkomsten van de leden komen. Wat vindt de minister van deze suggestie?
28. De rechter heeft actiegroepen en NGO’s ontvankelijk verklaard om te procederen op de titel van algemeen belang en rechten van de mens. Praktisch vertegenwoordigen deze organisaties doorgaans slechts een handjevol aanhangers of leden.
29. Rechters behoren afstand te houden tot het politieke discours. De minister is dat hopelijk met mij eens. Ligt het dan niet voor de hand om van de zijde van de wetgever hier de speelruimte van de rechter uitrukkelijk te beperken tot datgene wat de wet stipuleert? Wil de minister dit aan de orde stellen in het kabinet en bevorderen dat hier een welomschreven regeringsstandpunt over wordt ingenomen dat wordt voorgelegd aan de Staten-Generaal?
30. Voorzitter, aangekondigde BTW-verhogingen gaan dus niet door, althans de regering heeft zich daartoe verplicht. Mooi, maar nu blijkt ook in de Tweede Kamer dat combinatie wetsvoorstellen voor het wetgevend proces complicerend zijn. Ik had bij de APB al aangekondigd tegen het Belastingplan te stemmen omdat de Eerste Kamer niet kan amenderen.  Daarmee viel het doek al voor de BTW-maatregel: geen steun van 38 meer.
31. Door de regering toegevoegde verstekelingen, gasten die er dus niet thuishoren, heeft de Eerste Kamer te aanvaarden op straffe van het in de problemen brengen van de Belastingdienst bij het uitvoeren van de nieuwe regelgeving.
32. “De Eerste Kamer moet geen politiek bedrijven”, heet het dan. Maar verstekelingen meesmokkelen in een wet die over andere zaken gaat, is misbruik maken van een hiaat is ons wetgevingsproces en mitsdien niet democratisch. Het doel heiligt de middelen toch niet?

Ik wacht de antwoorden van de minister op mijn 13 genummerde vragen af