Voorzitter,

Het rommelt in Gemeenteland. De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) bereidt juridische stappen voor tegen het Rijk om meer geld te krijgen voor jeugdzorg. Ruim 200 wethouders waren twee weken geleden in Den Haag om hun boosheid, verbijstering én hun teleurstelling over de bezuinigingen van het kabinet voor het voetlicht te brengen. Het verhaal is bekend. Sinds Rutte II zijn er meerdere intensieve overheidstaken verplaatst van het Rijk naar gemeenten, denk aan de jeugdzorg maar ook aan de WMO. Dat waren beleid exercities, die werden ingegeven door een grote bezuinigingsopdracht, waardoor de overdracht van taken gepaard ging met flinke kortingen op de budgetten. Met teksten zoals “het beleid dichter bij de mensen brengen” werd dat aan de burgers verkocht als een verbetering. De ronkende verkoopteksten van destijds staan nog steeds Rijksoverheid.nl:

– Minder regeldruk voor inwoners.
– De regels moeten zo eenvoudig mogelijk zijn.
– Inwoners met ingewikkelde problemen kunnen terecht bij 1 aanspreekpunt.
– De geldstromen aan gemeenten worden eenvoudiger ingericht.
Maar daar geloven heel veel burgemeesters en wethouders eigenlijk geen bal meer van. De taken en verplichtingen van gemeenten rezen de pan uit, terwijl de verlaagde budgetten ook structureel achterbleven bij de ambities. De afgelopen jaren, met de oploop van het nominale BBP en de economische groei, was het allemaal nog net bol te werken maar nu er een nieuwe grote korting voor 2026 aanstaande is, van om en nabij de 2,5 miljard, spreken ze in Gemeenteland van een aanstaand “ravijnjaar”, worden er juridische stappen voorbereid tegen het Rijk en komen de wethouders massaal naar den haag om te protesteren. Zoals ik al zei aan het begin: “het rommelt weer in Gemeenteland“.

50PLUS vraagt zich af of wij de decentralisaties van de domeinen (Wet maatschappelijke ondersteuning 2015, de Jeugdwet en de Participatiewet) kunnen bestempelen als een succes of niet?

Ik weet niet of er na 2020 nog een grote evaluatie van de decentralisaties in het sociale en zorgdomein is geweest voorzitter? Maar het bepalen van succes op macroniveau kan wat 50PLUS betreft grotendeels worden bepaald aan de hand van de ontwikkeling van de arbeidsproductiviteit in de gedecentraliseerde domeinen. 50PLUS wil dan ook weten of er cijfers beschikbaar zijn over de ontwikkeling van de arbeidsproductiviteit in de gedecentraliseerde domeinen sinds de decentralisatie? Zo nee, waarom niet? Zo ja, mag ik die dan vandaag van de minister ontvangen? In de evaluatie van het sociaal en cultureel planbureau uit 2020, komen de woorden doelmatigheid en arbeidsproductiviteit niet 1 x voor, terwijl dat bij de inzet van de hervorming juist nog toverwoorden waren. Is dat misschien, omdat er op die punten helemaal niets wezenlijks is waargemaakt? Er is helemaal geen toename van de doelmatigheid en de arbeidsproductiviteit in de gedecentraliseerde sectoren. Als dat zo is, dan is één van de belangrijkste doelen van de hervorming, misschien wel dé belangrijkste, toch faliekant mislukt? De oorspronkelijke kortingen op de budgetten, weliswaar niet van deze minister maar van Rutte II en III, werden toch gelegitimeerd door potentiële verbeteringen in productiviteit, doelmatigheid en het ‘dichter bij de mensen brengen’ van het sociale beleid?

De beleidsevaluatie uit 2020 “sociaal domein op koers”, uitgevoerd door het sociaal en cultureel planbureau, beschrijft de decentralisaties als een work in progress. 50PLUS kan zich na het herlezen van deze evaluatie niet aan de indruk onttrekken dat we een onafhankelijke evaluatie zouden moeten verrichten, waar bij de opdrachtverlening duidelijk wordt gemaakt dat de ontwikkeling van arbeidsproductiviteit en doelmatigheid in de gedecentraliseerde domeinen grondig moet worden onderzocht. Wil de minister een dergelijk onderzoek ook laten doen en zo nee waarom niet?

50PLUS ziet niet dat we op het punt van productiviteit veel vooruitgang hebben geboekt. Dat het aantal functionarissen wat betrokken kan zijn bij een zaak in het sociale domein echt fors is gereduceerd? Maar wij laten ons graag informeren door de minister. Wél hebben wij de overtuiging dat arbeidsproductiviteit een doorslaggevende factor moet zijn om hervormingen te beoordelen. In de gedecentraliseerde sectoren moet de productiviteit omhoog, om de hervorming te legitimeren. Is de minister dat met ons eens en zo nee waarom niet.

De technische kant van deze vraag is natuurlijk of de ontwikkeling van de arbeidsproductiviteit in sectoren zoals de jeugdzorg en de Wet maatschappelijke Ondersteuning überhaupt wel goed meetbaar is? Zijn deze cijfers beschikbaar of beschikbaar te maken? Indien nee, is de minister dan bereid om de vraag ook te laten beantwoorden door experts op het gebied van arbeidsproductiviteit? Want 50PLUS heeft veel respect voor deze minister, maar dit oordeel moet wat ons betreft echt een keer gegeven worden door mensen van buiten de politiek en de ambtenarij. Is de minister dat met ons eens?

Laat het duidelijk zijn dat 50PLUS deze inzet niet koestert omdat wij de decentralisaties per se willen terugdraaien of omdat wij met meer doelmatigheid willen bezuinigen op deze dossiers. Integendeel. Elke winst die we kunnen boeken door een betere inrichting van de processen en procedures, moet en kan zich vertalen naar meer capaciteit, betere beschikbaarheid en een hogere klanttevredenheid.

50PLUS is op dit punt altijd vol lof geweest over de benchmark van Aedes. Met dit instrument worden alle woningcorporaties vergeleken op tal van indicatoren, waaronder ook over overhead- en managementkosten. Voor corporaties is het, bij wijze van spreken, een sport geworden om niet onderaan de benchmark te eindigen. Het is geen race naar de bodem maar een instrument om gezonde concurrentie op het terrein van kosten te bewerkstelligen. Deelt de minister de houding van 50PLUS t.a.v. de benchmark van Aedes? Bestaat er voor gemeenten, vanuit het Rijk of beter nog vanuit VNG, ook een op de kostenstructuur gerichte benchmark rapportage, en zo nee, zou het daar niet tijd voor worden? Dankuwel.

Op zaterdag 31 mei 2025 wordt een Algemene Ledenvergadering (ALV) gehouden.

De ALV vindt plaats in het provinciehuis van Noord-Holland: Paviljoen Welgelegen, Dreef 3, 2012 HR Haarlem. We starten voor belangstellenden met een rondleiding in het provinciehuis om 09:45 uur precies en eindigen uiterlijk om 10:25 uur.

Daarna zal, met inbreng van onze politieke leider Martin van Rooijen, het symposium van het W.I. om 10.30 uur aanvangen. Tijdens dit symposium zal de gelegenheid geboden worden om over het gepresenteerde te discussiëren.

Aansluitend is het tussen 12.30 tot 13.30 mogelijk te lunchen en elkaar informeel te spreken.

De Algemene Ledenvergadering start om 13.30 uur en zal tot ongeveer 16.00 uur duren.

Nadere informatie over route naar de locatie, parkeermogelijkheden en bereikbaarheid per openbaar vervoer worden bekend gemaakt op de website en per e-mail uiterlijk op vrijdag 16 mei 2025.

Hieronder volgt de concept agenda en algemene informatie inzake deze ALV. De amendeerbare stukken (agendapunten 4, 5, 7 en 9) zijn via een link bij het betreffende agendapunt toegevoegd of worden nog per 18 april bijgevoegd. De leden die deze convocatie per post wensen ontvangen, krijgen deze documenten toegestuurd na eenvoudig verzoek aan het partijkantoor (alv@50pluspartij.nl). Verdere informatie wordt bekend gemaakt op 16 mei 2025.

Zaal open vanaf 09.15 uur

Rondleiding door het provinciehuis van 09.45 tot 10.25 uur. Graag aanmelden vóór 2 mei 2025, uiterlijk 23.59 uur.

Symposium met discussie item, georganiseerd door het Wetenschappelijk Instituut 50PLUS met inbreng van Martin van Rooijen

Einde rondleiding en symposium W.I. rond 12:30 uur

Lunch 12.30 uur – 13.30 uur

(Deze lunch wordt aangeboden door het W.I.)

Concept Agenda ALV – aanvang 13.30 uur, einde 16.00 uur

1. Opening, mededelingen plus testen stemkastjes met testvraag (Presentatie Voorzitter Willem Dekker die tevens de stemuitslag vaststelt)
2. Instelling onafhankelijke stemcommissie
   (Presentatie Voorzitter Willem Dekker die tevens de stemuitslag vaststelt)
3. Vaststelling agenda
   (Presentatie Voorzitter Willem Dekker, die tevens de stemuitslag vaststelt)
4. Goedkeuring verslag Algemene Vergadering 23 november 2024 te Baarn
   (Presentatie secretaris Jelle Smits, de voorzitter stelt de stemuitslag vast) [klik hier] voor het verslag.
5. Vacatures Hoofdbestuur en functies vervangende leden CvB
   (Presentatie Voorzitter Willem Dekker, die tevens de stemuitslag vaststelt)
   a) Verkiezing Algemeen Hoofdbestuurslid Geen voordracht. Toelichting van de voorzitter
   b) Verkiezing penningmeester
   Door het Hoofdbestuur wordt een versnelde procedure voor de vacature penningmeester [klik hier] nu uitgezet i.v.m. het onverwachte vertrek van penningmeester, Lucas de Rooij.Uiterlijk 18 april zal een mogelijke kandidaat worden voorgedragen, zodat deze voordracht nog amendeerbaar is tot en met 2 mei, uiterlijk 23.59 uur.

Door het Hoofdbestuur wordt voorgedragen op 18 april :
Geen voordracht. Toelichting van de voorzitter.

Verkiezing vervangend leden CvB
(Presentatie voorzitter Willem Dekker die tevens de stemuitslag vaststelt).

Mevrouw M. Baay, Blaricum

De heer M. Kasteleijn, Emmen
[klik hier] voor motivatie en/of verkorte CV

Mevrouw H. Onderdijk, Middelburg
[klik hier] voor motivatie en/of verkorte CV

• Identiteit 50PLUS – presentatie
  (Presentatie Algemeen Bestuurslid Caspar Bielok in samenwerking met een externe partij).
• GR2026-voortgang
  (Presentatie secretaris Jelle Smits, de voorzitter stelt de stemuitslag vast) Concept raamverkiezingsprogramma GR-verkiezingen 2026 [klik hier]

 

Besluiten of lijstduwers wel of niet lid van de partij moeten zijn

• Behandeling van en stemming over ingediende Amendementen en (Politieke) Moties
  (Presentatie secretaris Jelle Smits, de voorzitter stelt de stemuitslag vast)Het betreft amendementen en moties, die vanaf 4 april 2025 doch vóór 2 mei 2025 uiterlijk 23.59 uur via alv@50pluspartij.nl zijn ingediend of per post zijn binnengekomen op het adres van het partijkantoor (Rozenburglaan 12, 1115 BS Duivendrecht). De amendementen en moties zullen tezamen met het preadvies van het Hoofdbestuur worden gepubliceerd op vrijdag, 16 mei 2025.
• Financiën
  (Presentatie secretaris/voorzitter, de voorzitter stelt de stemuitslag vast).Vaststelling concept Jaarrekening/Jaarverslag 2024 [klik hier].

 

Decharge bestuur over gevoerde beleid vanaf 30 maart 2024 tot 31 december 2024

• Claim op vorig Hoofdbestuur
  (Presentatie secretaris Jelle Smits)
• Rondvraag
  Het vriendelijke verzoek is, vragen conform procedure amendementen en moties vanaf 4 april 2025 doch vóór 2 mei 2025 uiterlijk 23.59 uur via alv@50pluspartij.nl aan het Hoofdbestuur te sturen.(Presentatie Algemeen Bestuurslid Jan van der Heijden)
• Afsluiting ALV
  (Voorzitter, Willem Dekker)

 

BELANGRIJKE INFORMATIE OVER AANMELDING ALV

U kunt zich vanaf heden aanmelden voor deelname aan deze ALV:

1. door een e-mail te zenden met uw naam, adres en woonplaats en lidmaatschapsnummer naar alv@50pluspartij.nl.
2. door een briefje met uw naam, adres en woonplaats en lidmaatschapsnummer naar 50PLUS te sturen naar Rozenburglaan 12, 1115 BS Duivendrecht.

Na de ontvangst van uw e-mail/brief en bevestiging door ons bent u aangemeld als deelnemer voor deze ALV.

Er is geen eigen bijdrage voor deelname aan de lunch en u hoeft zich hiervoor niet aan te melden.

De sluitingsdatum van uw aanmelding voor de ALV is vrijdag, 23 mei 2025 om uiterlijk 23.59 uur.

Verdere informatie over deze fysieke ALV, hoe gebruik kan worden gemaakt van volmachten (maximaal 2 per persoon), alsmede andere praktische informatie (routeplan en bereikbaarheid via OV) zal op vrijdag, 16 mei 2025 bekend worden gemaakt via de website of per e-mail.

Namens het Hoofdbestuur en de kantoormanager Anneke van der Helm, wens ik u alvast een prettige bijeenkomst toe op 31 mei 2025.

Met vriendelijke groeten,

Willem Dekker

Voorzitter
3 april 2025

Voorzitter,
Ik begin mijn bedrage met een compliment te maken aan de beleidspersonen en hun ambtenarenteam voor de goede leesbaarheid van de antwoorden.

Dat is ook van groot belang voor onze burgers die deze stukken mee willen lezen, want voor hen staan we hier feitelijk, nietwaar?

Voorzitter, dan nu over de begroting VWS.

Het wordt steeds gekker, omdat bij de VWS begroting bezuinigingen werden teruggedraaid moest dit op een VWS begroting worden gecompenseerd terwijl het zorgdomein iets is wat alle Nederlanders aangaat.

50PLUS is zeer verheugd dat de ombuiging subsidie van 165 miljoen euro op “bij- en nascholing van de medische specialistische zorg”, welke vooral de verpleegkundigen betrof, definitief van tafel is.
Hiervoor diende nog wel een alternatief gevonden te worden binnen het domein van de VWS-begroting. Bij brief van 18 maart jl. deelde de minister onze Kamer mee dat vanwege structurele onderuitputting binnen de sector Wijkverpleging, dekking was gevonden voor de 165 miljoen.
In de voorjaarsbesluitvorming wordt de raming binnen de sector Wijkverpleging naar beneden bijgesteld en met goedkeuring van de minister van Financiën wordt deze bijstelling nu al in de begroting VWS 2025 opgenomen. Dus probleem opgelost zou je denken!

Maar mijn fractie heeft daarover nog de volgende vragen. Hoe kan het, dat blijkbaar jarenlang aan een te hoge raming van de uitgaven aan wijkverpleging werd vastgehouden? Waarop was deze raming dan gebaseerd en hoe verklaart de minister deze “meevaller” aan kosten wijkverpleging? Is het opportuun te verwachten dat met de toenemende vergrijzing in de nabije toekomst de kosten wijkverpleging daadwerkelijk relatief laag blijven? Mijn fractie betwijfelt dat ten zeerste en ziet een groot risico voor de doelgroep die hiervan gebruik maakt.

Voorzitter, ik vraag de minister of het niet aanwenden van de middelen voor de wijkverpleging komt doordat er onvoldoende arbeidskrachten beschikbaar zijn. Zo ja, zou de minister dan niet daarvoor het geld moeten aanwenden om die te werven en op te leiden?

Voorzitter, de beheersbaarheid van zorgkosten is niet alleen wenselijk maar ook noodzakelijk. Preventie op allerlei gebied speelt hierin een grote rol en hulp in een vroeg stadium voorkomt veel ellende achteraf. Daar zijn we het, denk ik, wel met z’n allen over eens.

Als voorbeeld noem ik de Jeugdwet waarbij de gemeenten verplicht zijn om jeugdhulp aan te bieden daar waar jongeren en ouders dit nodig hebben. De gemeenten zijn juridisch verplicht om advies te geven welke hulp in welke situatie het beste past met het doel dat één gezin één plan krijgt met één regisseur.
Met andere woorden, jeugdhulp op maat waardoor in een vroegtijdig stadium problematiek wordt onderkend en wordt aangepakt, iets wat 50PLUS enkel toejuicht.

Maar mijn fractie vraagt zich af waarom deze juridisch afdwingbare verplichting bij gemeenten er niet specifiek ook voor ouderen is. Hun rechten staan verspreid over de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO), de Wet Langdurige Zorg en Zorgverzekeringswet. Deze wetten zijn generiek zonder leeftijdseisen en gelden voor iedere burger. Deze niet gebundelde wetten zorgen ervoor dat juist voor de zeer kwetsbare groep van ouderen een duidelijke kapstok ontbreekt. Terwijl de WMO erop aanstuurt dat mensen zo lang mogelijk zelfstandig in de eigen leefomgeving kunnen blijven wonen. Maar daar is wel passende zorg en ondersteuning voor nodig.

Het feit dat er 20 landelijke akkoorden zijn op het gebied van wonen, welzijn en zorg, maakt duidelijk dat het landelijk beleid erg versnipperd is. Veelal wordt artikel 2.1.2 van de WMO in de gemeentelijke Kadernota’s Sociaal Domein onvoldoende geborgd waardoor gemeenten nú al niet voldoen aan hun wettelijke verplichtingen. Zou niet scherper gecontroleerd moeten worden op naleving en uitvoering van het genoemd WMO artikel, zo vraag ik de staatssecretaris? Uit de praktijk vernemen wij dat gemeenten behoefte hebben aan duidelijke omschrijving van opdrachten, zij vullen dan zelf de uitvoering daarvan in.

Gemeenten hebben het financieel zwaar en kijken daarom naar mogelijkheden om te bezuinigen, ook op het gebied van zorgverlening aan ouderen.

Voorzitter, mijn fractie vraagt aan de staatssecretaris of zij bereid is te onderzoeken of naar analogie van de Jeugdwet er een Ouderenwet kan komen waarin dezelfde uitgangspunten worden neergelegd? Hierdoor zijn de hulpvragen van ouderen beter geborgd, want waarom wel voor jongeren maar niet voor ouderen? Kan de staatssecretaris mij toezeggen een onderzoek te doen of zo’n |Ouderenwet de gemeenten helpt om hun verplichtingen uit hoofde van de WMO na te komen?

Voorzitter, mijn fractie maakt zich grote zorgen over het feit dat zorginstellingen zélf verplicht zijn om voor huisartsen te zorgen terwijl een ieder die in Nederland woonachtig is recht heeft op een huisarts.
De overheid dient daarvoor garant te staan.

Helaas komt het maar al te vaak voor dat ouderen uiteindelijk naar zorginstellingen verhuizen maar dat de desbetreffende huisartsenpraktijk in de nabije omgeving dan weigert om zo’n oudere patiënt aan te nemen. Veelal onder het mom dat de praktijk vol zit hetgeen bij nader onderzoek vaak een onwaarheid is.

De overbelasting van huisartsen is bekend en feit is dat senioren op hoge leeftijd nu eenmaal meer tijd en aandacht vergen. Dat maakt ze niet tot de meest ideale patiënten.
Maar Voorzitter het weigeren van patiënten op grond van hun leeftijd is niets meer of minder dan leeftijdsdiscriminatie en in strijd met artikel 1 van de Grondwet. Ook al staat leeftijdsdiscriminatie niet specifiek opgesomd in het rijtje anti discriminatiegronden – iets waarvoor 50PLUS sinds jaar en dag strijdt – maar in dit Huis is keer op keer bevestigd dat discriminatie op grond leeftijd verboden is.

Voorzitter, ik vraag de minister of zij het ook ontoelaatbaar acht dat kwetsbare ouderen zonder huisarts komen te zitten in land als Nederland? Welke stappen gaat de minister nemen om deze zorgwekkende ontwikkeling in te perken want in de praktijk gebeurt dit al en neemt dit probleem steeds grotere vormen aan.
Graag een reactie van de minister.

De Eerste Kamer behandelt deze week de Begroting van het Ministerie van Onderwijs Cultuur en Wetenschappen. En ook bij 50PLUS heeft de jeugd de toekomst. Onderstaand de bijdrage van Senator van Rooijen in het debat.

Voorzitter,

Ondanks dat het niet direct onze achterban betreft heeft 50PLUS absoluut oog voor de belangen van de jeugd.  Onze fractie heeft destijds samen met andere fracties in dit Huis gestreden voor de pechgeneratie studenten die zijn opgezadeld met torenhoge studieschulden. Alleen daar al blijkt dat ook de visie van mijn fractie is, dat de jeugd de toekomst heeft! 

Voorzitter, onderdeel van toekomst en groei betreft onder andere onderwijs en vandaag hebben we het over de begroting OCW en de aangekondigde bezuinigen daarop van ruim een half miljard.

De Eerste Kamerleden ontvingen een brief d.d. 18 maart jl. van de Universiteiten van Nederland die begint met:

“Het kabinet Schoof bezuinigt fors op universiteiten en wetenschap. Juist in een tijd dat Nederland en Europa weer op eigen benen moeten gaan staan nu de geopolitieke spanningen razendsnel oplopen. Hoe blijven we veilig en weerbaar”?

Hoe waar zijn die laatste zinnen wel niet Voorzitter, want er moet structureel veel  meer geld naar Defensie in verband met onze nationale en Europese veiligheid juist vanwege bovenstaand citaat. Helaas “magisch geld” bestaat niet dus moet noodgedwongen op andere terreinen bezuinigd worden. Dit raakt ook de OCW begroting net zoals andere begrotingen. 

Voorzitter, mijn fractie vraagt zich af wat precies onder een bezuiniging wordt verstaan want vaak betekent dat niet dat de geldkraan volledig wordt dichtgedraaid maar dat in verhouding met voorgaande jaren er niet méér geld bijkomt voor een bepaalde portefeuille of project. Iedereen is er zo gewend aan geraakt dat steeds méér geld voor hetzelfde doel moet worden vrijgemaakt dat wanneer de subsidie gelijk blijft in vergelijking met een voorgaande periode dat ook bestempeld wordt als een bezuiniging.

Twee kabinetten, Rutte III en Rutte IV, hebben tezamen 20 miljard euro aan de begroting van OC&W toegevoegd. Dat is een stijging met maar liefst 60% over 7 begrotingsjaren. Dan zouden we toch nu, na 7 jaar investeren, met genoegen uitkijken naar de laatste cijfers over de verbeterde leesvaardigheid, schrijfvaardigheid, en rekenvaardigheid van Nederlandse schoolkinderen. Maar zo is het niet gegaan Voorzitter. De prestaties zijn op belangrijke punten juist ernstig verslechterd. 

Als je 20 miljard per jaar extra nodig hebt om de prestaties te laten dálen, hoeveel heb je dan nodig om verbeteringen tot stand te brengen? 40 miljard? 60 miljard?  Dit kan niet Voorzitter. Het is onontkoombaar dat er binnen de begroting voor OCW heel precies wordt gekeken naar wat werkt en wat niet werkt. 50PLUS wil de begroting niet verlagen, integendeel, maar beleidsinitiatieven die geen kwalitatieve verbetering brengen moeten worden geschrapt. Dus een kritische evaluatie van het gevoerde beleid van de afgelopen jaren is nodig en niet een vage omarming van geld als het panacee van goed onderwijs.

Ik wil de minister dan ook concreet vragen, met hoeveel de onderwijsbegroting gestegen zou zijn, als sinds 2017 de inflatie was gevolgd. Want dat deel van de stijging was niet beschikbaar voor kwaliteitsverbeteringen in het onderwijs. Maar het deel daar boven was wel beschikbaar voor kwaliteitsverbeteringen en dat is, zo vermoed ik, nog steeds een miljardenbedrag. Deelt de minister ook de opvatting van 50PLUS, dat er te weinig rendement uit deze investeringen is gehaald?  

In dat verband is het ook noemenswaardig, dat veel onderwijsinitiatieven en projecten, menskracht wegtrekken van het primaire onderwijsproces. 50PLUS vindt het verdacht, als het aandeel niet onderwijzend personeel en externen, zowel op de scholen als bij gemeenten en het Rijk, blijft toenemen t.o.v. het aantal leraren die daadwerkelijk voor de klas staan. Kan de minister toezeggen dat deze verhouding onder zijn bewind eindelijk weer de goede kant op zal gaan? 

Mijn fractie zoomt in op een paar onderdelen uit de OCW begroting die veel stof hebben doen opwaaien. Zoveel stof dat de term “bezuiniging” thans in verband wordt gebracht met inbreuk op rechtmatigheid en strijd met de algemene beginselen van behoorlijk bestuur (abbb’s) zoals het inbreuk maken op het vertrouwensbeginsel

Het gaat over de zogenaamde bestuursakkoorden die mede relevant zijn voor de bekostiging van het hoger onderwijs. Prof. Schlössels beschouwt deze bestuursakkoorden als overeenkomsten tussen partijen waarbij over en weer verplichtingen worden aangegaan onder andere over de bekostiging en over het aanwenden van diverse intensiveringsgelden in het hoger onderwijs. Daaraan koppelt hij dat door de gesloten bestuursakkoorden vertrouwen is gewekt over de beschikbaarheid van gelden voor het WHO en dat één partij, in casu het Kabinet,  daar niet éénzijdig op terug kan komen zonder dat het vertrouwensbeginsel wordt geschaad.

Tevens stelt hij dat bezuinigingen en/of andere prioritering van middelen zeker legitiem kunnen zijn maar dat de gevolgen ervan niet onevenredig nadelig mogen zijn.

Voorzitter, 50PLUS kan zich met dit gedachtengoed in grote lijnen verenigen. De intentie dat reeds aangegane verplichtingen in de vorm van vaste dienstverbanden ten aanzien van docenten en onderzoekers onverkort moeten worden nagekomen is voor mijn fractie een absoluut uitgangspunt. Dit zou anders in de optiek van 50PLUS een onevenredige benadeling zijn voor deze groep werknemers.

De minister geeft aan in de nota n.a.v. het verslag dat juist vanwege deze verplichtingen aan docenten en onderzoekers ervoor gekozen is om de sectorplannen overheid te behouden zodat vaste banen voor wetenschappers niet in gevaar komen. Kan de minister toezeggen dat vaste dienstverbanden binnen het WHO inderdaad gecontinueerd worden en er geen ontslaggolf ontstaat vanwege de aangekondigde bezuinigingen? 

In dezelfde nota erkent de minister dat de bezuinigingen ten koste gaan van de zogenaamde startersbeurzen waarvan toekenning begon in de loop van 2022 voor 105 onderzoekers. In 2023 waren dat er 734 dat is in slechts 1 jaar tijd 7x zoveel.

Voorzitter, dat bedoelde ik met hetgeen ik hier eerder naar voren bracht, als je in één jaar tijd een 7-voud ten opzichte van het voorgaande jaar aan startersbeurzen verstrekt en die trend zet zich voort dan heeft dat enorme gevolgen voor de toekomst. 

Bij het stopzetten van de starters- en stimuleringsbeurzen is een termijn van drie maanden in acht genomen zodat – volgens de minister – de universiteiten voldoende gelegenheid hadden om zich op deze stopzetting voor te bereiden. Deze termijn wordt door meerdere fracties waaronder die van 50PLUS wel als erg kort beschouwd om adequaat in te kunnen spelen op mogelijk reeds aangegane verplichtingen. Waarom niet een redelijker termijn van 6 maanden zo vraag ik de minister? 

In het derde verslag meent de minister dat de universiteiten het jaarlijks budget van €78 miljoen (tot en met 2031) ten behoeve van verlaging van de werkdruk dit ook kunnen aanwenden voor de reeds bestaande verplichtingen voortkomend uit de starters- en stimuleringsbeurzen. Maar zo vraagt mijn fractie aan de minister dan neemt de werkdruk bij universitaire docenten toch toe? Als je iets uit het ene potje haalt ten behoeve van een ander potje dan verplaats je toch het probleem? Het waterbed effect. Kan de minister hierop reflecteren?

Meer geld is volgens de minister niet de oplossing. De Arbeidsinspectie heeft aandachtspunten aangedragen die de universiteiten zouden dwingen tot vermindering van de werkdruk bij docenten. 

Voorzitter, dit antwoord begrijpt mijn fractie niet, kan de minister hier nader op ingaan en tekst en uitleg geven over deze stelling?

In de schriftelijke rondes zijn al vragen gesteld over het rapport van de heer Draghi waarin een doelstelling van 3% wordt bepleit als investering in kennis en wetenschap hetgeen volgens hem noodzakelijk is om het concurrentievermogen van Europa op peil te houden. Het antwoord van de minister in het derde verslag roept bij mijn fractie de volgende vragen op. 

“Mogelijk zal in de toekomst ook weer meer ruimte zijn voor investeringen”, hoe weet deze minister dit? Is dat een aanname of een verwachting en zo ja waarop is die dan gebaseerd?

Vervolgens stelt de  minister dat met de huidige beschikbare middelen de gestelde ambities op de OCW terreinen realiseerbaar zijn. Op welke ambities doelt de minister, kan hij deze toelichten met voorbeelden?

Afrondend Voorzitter, over de extra inzet voor het aantrekken van buitenlandse wetenschappers – waarom wordt daar een speciaal fonds voor opgericht, hoe wordt dat fonds gevuld en waar wordt dat geld aan besteed? Waarmee denkt de minister deze internationale topwetenschappers over te halen om in Nederland werkzaam te zijn? Hoe rijmt zich dat met de afbouw van in te zetten Nederlandse wetenschappers bij de universiteiten? 

 

Voorzitter, ik kijk uit naar de beantwoording door de minister.

Voorzitter. Mijn fractie heeft met belangstelling kennis genomen van de begroting voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingshulp 2025. Het verwijt dat dit kabinet geen keuzes maakt is, in elk geval in deze begroting, niet waar. In tabel twee van de memorie van toelichting, zien we daadkracht uitgedrukt in cijfers. Waar de begroting van BH&O voor 2028 oorspronkelijk nog werd geraamd op 5,9 miljard, staat daar nu een bedrag van 3,6 miljard. Dat is een enorme besparing, of bezuiniging, van 2,3 miljard euro. Voor 2025 zie ik dat de besparingen nog maar 200 miljoen opleveren, maar dat loopt tussen 2026 en 2028 hard op naar het einddoel. Het gaat zonder meer om een scherpe beweging die niet mogelijk is zonder ingrijpende keuzes te maken.

Het kabinet heeft de besparingen op de begroting voor BH&O vooralsnog “pro rata naar omvang van het thema verdeeld over alle subartikelen van de begroting”. Ook de mate waarin bepaalde uitgaven in de toekomst nu al juridisch verplicht zijn, zorgt ervoor dat de bezuinigingen mede worden gedreven door wat juridisch mogelijk is. 50PLUS vindt dat begrijpelijk, bij een ingreep van deze omvang maar wij gaan er vanuit dat deze minister streeft naar een eindsituatie, waar deze begroting weliswaar kleiner is maar tegelijkertijd ook veel effectiever en doelmatiger per uitgegeven euro. Kan de minister bevestigen dat, naast het realiseren van de omvangrijke besparingen, het aanzienlijk verbeteren van de effectiviteit en doelmatigheid van de ontwikkelingshulp een van haar doelen is? Kan zij hier 1 aansprekend voorbeeld van geven?

Voorzitter, 50PLUS is voorstander van een streng drempelcriterium, zodat de onafhankelijkheid van maatschappelijke organisaties van staatsfinanciering fors wordt vergroot. Voor Ontwikkelingshulp ligt nu een  criterium van tenminste 50% eigen inkomsten voor het nieuwe beleidskader 2026-2030 op tafel zoals blijkt uit de brief van 11 november 2024 aan de Tweede Kamer.

Dat is een belangrijke aanpassing die door mijn fractie wordt gesteund. Wat 50PLUS betreft mag dit criterium uiteindelijk ook hoger worden. Wat vindt de minister van 70 of 80%? Enkele uitzonderingen zoals noodhulp kunnen altijd gemaakt worden.

De minister onderzoekt  of de 50% norm ook buiten het beleidskader 2026-2030 kan gaan gelden voor subsidies voor ontwikkelingshulp  aan maatschappelijke organisaties.

50PLUS  vraagt zich wel af waarom zulke strengere normen ook niet zouden kunnen gelden voor maatschappelijke organisaties buiten de ontwikkelingshulp.

Voorzitter. De Britse premier Keir Starmer heeft recent, vrij acuut, nog eens 0,2% van het ontwikkelingsbudget afgesnoept, ten gunste van meer defensie uitgaven. De Britten verschuiven hun panelen en de vraag is of wij ook een soortgelijke verschuiving kunnen aanbrengen tussen defensie en ontwikkelingshulp. Er wordt nu 2,4 miljard bezuinigd op het budget. Overweegt het kabinet om het niet bij deze bezuiniging te laten blijven? Gaarne een antwoord.

We kunnen 10 miljard extra voor defensie natuurlijk niet uitsluitend uit deze begroting halen, maar de tijdgeest is volgens mijn fractie wel rijp voor nog een extra stap. Vind de minister dat ook?

Voorzitter, alvorens over de defensie industrie te spreken, een algemene opmerking.

De financiële sector heeft jarenlang geweigerd financiële diensten te verlenen aan Nederlandse bedrijven die een deel van hun productie leveren aan Defensie. Ons land moet veilig zijn en beschermd tegen elke vijand, maar om die bescherming mogelijk te maken geven financiële instellingen en pensioenfondsen niet thuis. Jarenlang is actie gevoerd tegen het beleggen door bijvoorbeeld  pensioenfondsen in de Defensie-industrie.

Kan het nog zotter? Ja het kan nog zotter.

Onze regering hinderde bij Buitenlandse Handel onze defensie-industriële bedrijven bij het afsluiten en naleven van internationale contracten. Die mochten geen contracten afsluiten of de bedrijven mochten geen after-service bieden als er iets moest worden aangepast of gerepareerd! Nederlandse bedrijven werden dus bij inschrijvingen geweerd of werden niet gegund omdat Nederland en Nederlandse bedrijven in de defensie industrie niet als betrouwbaar werden beschouwd. Voorzitter, onder druk van Trump en Oekraïne lijkt nu veel vloeibaar te worden, maar wilt u bevorderen dat noch de financiële sector, noch beleggingsfondsen en de overheid ooit nog zo hypocriet te werk kunnen gaan? En al helemaal niet op instigatie van de overheid zelf, waar nota bene Defensie toch ook onder valt?

Kan de minister 50PLUS tot slot garanderen dat bijvoorbeeld bij export krediet verzekeringen geen enkele belemmering of benadeling plaatsvindt, jegens defensie of wapenindustrie gerelateerde bedrijven en projecten?