Koppeling AOW-leeftijd aan levensverwachting is onredelijk

De een-op-een-koppeling ‘een jaar langer leven is ook een jaar langer werken’ is onredelijk, vindt 50PLUS. “Je pikt de laatste gezonde jaren van mensen af”, stelt fractievoorzitter Corrie van Brenk.

50PLUS is en was tegen de koppeling van de AOW-leeftijd aan de levensverwachting. “En dat blijft zo!”, verzekerde fractievoorzitter Corrie van Brenk. “Wij hebben in onze tegenbegroting laten zien dat 65 echt 65 kan blijven.” De koppeling als zodanig vindt 50PLUS ook onrechtvaardig in Europees perspectief. Het Kamerlid stond daar wat uitgebreider bij stil: in Duitsland gaat de pensioengerechtigde leeftijd pas in 2031 naar 67 jaar, en is 67 jaar vastgezet. “Ook België stuurt op 67 jaar, maar pas in 2030 welteverstaan. Bij ons in Nederland zitten we al in 2024 op 67 jaar”, rekende Corrie minister Koolmees voor.

Meebetalen aan andere landen

En eerlijk is eerlijk, zei Corrie tegen het kabinet: we betalen allang mee aan de al dan niet failliete pensioenstelsels van andere eurolanden. “Ook voor de landen die de koppeling aan de levensverwachting voor hun land niet nodig vinden. Daar is niets populistisch aan. Andere partijen noemen de koppeling van de AOW aan de levensverwachting ‘onvermijdelijk’. Vindt het kabinet dat ook?”, vroeg Corrie van Brenk aan minister Koolmees, “Want dan moet u toch echt nog een keer goed uitleggen aan de kiezers waarom zij moeten meebetalen aan de keus van andere landen om het zogenaamd ‘onvermijdelijke’ uit te stellen.” De fractievoorzitter van 50PLUS in de Tweede Kamer wenste de minister daarbij succes. “Want dat is heel erg lastig uit te leggen. Ik krijg het niet voor elkaar en derhalve gooi ik het u nu weer voor de voeten.” •

De volledige inbreng van fractievoorzitter Corrie van Brenk bij het wetgevingsoverleg Verandering koppeling AOW aan levensverwachting met minister Koolmees:

“50PLUS was tegen de koppeling van de AOW-leeftijd aan de levensverwachting en dat blijft zo.
Wij hebben in een tegenbegroting laten zien dat 65 echt 65 kan blijven. We hadden ook begrip kunnen opbrengen om nu te bevriezen op 66 jaar en dan ruimte te geven om eerder te kunnen stoppen.

De een-op-een-koppeling een jaar langer leven is ook een jaar langer werken is onredelijk. Je pikt echt de laatste gezonde jaren van mensen af. Sterker er zijn mensen met zware beroepen die ook in die jaren al niet meer gezond zijn.

Van een jaar langer leven en dan een jaar volledig langer werken naar twee derde koppeling is natuurlijk wel een verbetering voor iedereen die na 2024 met pensioen gaat. Dat willen wij hen niet afpakken. Kan de minister nú al duidelijkheid geven over na 45 jaar werken en dan stoppen met werken? Gaat dat werkelijkheid worden, want tot op heden werd geschermd dat dit onmogelijk is.

Maar de koppeling als zodanig vinden wij onrechtvaardig in Europees perspectief. Laten we daar even bij stilstaan:

Waarom niet zoals Duitsland vastzetten op 67 jaar? Waarom geen duidelijkheid? O ja, dat is pas in 2031, die 67 jaar. Ook België stuurt op 67 jaar, in 2030 wel te verstaan. Bij ons in Nederland zitten we al in 2024 op 67 jaar.

Opnieuw is Nederland het braafste jongetje van de klas. We lopen voorop met het verhogen van de AOW-leeftijd in de toekomst. Er zijn meerdere EU-landen die vrijwel niets gespaard hebben in de tweede pijler, die niet beschikken over een pensioenreserve van 1600 miljard, en die het ook gewoon nalaten om over te gaan tot een koppeling van het staatspensioen aan de levensverwachting. Maken zij geen houdbaarheidsberekeningen of slaan ze er gewoon geen acht op? In Nederland was het houdbaarheidssaldo juist leidend om te komen tot een koppeling van de AOW-leeftijd aan de levensverwachting. De budgettaire situatie in veel andere EU-landen is zwakker dan de Nederlandse. Wij pikken de laatste gezonde jaren van onze burgers in, terwijl hun geboortecijfers veelal nog lager zijn dan bij ons, en zoals gezegd hebben ze geen gigantische pensioenreserve zoals wij.

Mijn eerste vraag is dan ook: maken andere EU-landen dezelfde houdbaarheidsberekeningen als Nederland en zo ja, waarom is dat voor hen geen aanleiding om hetzelfde te doen?

Zullen we het nu een keer omkeren en hun modellen gaan gebruiken? Misschien kunnen we er iets van leren?

Negeren zij de uitkomsten van de berekeningen of is de manier waarop zij hun houdbaarheid berekenen naar Nederlandse maatstaven ondermaats?

Is het mogelijk om het Centraal Planbureau een vergelijkende studie te laten doen naar het houdbaarheidssaldo van alle EU-landen? Met dezelfde uitgangspunten en dezelfde boekhoudregels. Dus volgens onze strenge normen? Want dan kunnen we de situatie een keer op een eerlijke manier met elkaar vergelijken. Als ik ongelijk heb, dan zal ik het ook meteen toegeven.

De onvrede in Nederland over de koppeling aan de levensverwachting kan natuurlijk ook niet los worden gezien van het feit dat van Nederland gevraagd wordt om bij te dragen aan de acute financiële situatie in andere EU-landen. Ook kan het niet los worden gezien van de ingrepen van de ECB. Want de ECB koopt op dit moment de begrotingstekorten van alle eurolanden op. Dat komt weliswaar niet direct op het bord van onze nationale begroting, maar u bent het toch wel met mij eens dat wij via het opkoopbeleid van de ECB volop meebetalen aan het financieren van enorme tekorten in de hele eurozone?

Eerlijk is eerlijk: wij betalen op deze manier toch allang mee aan de al dan niet failliete pensioenstelsels van andere eurolanden. Ook voor de landen die de koppeling aan de levensverwachting voor hun land niet nodig vinden. Daar is niets populistisch aan. Andere partijen noemen de koppeling van de AOW aan de levensverwachting ‘onvermijdelijk’. Vindt het kabinet dat ook? Want dan moet u toch echt nog een keer goed uitleggen aan de kiezer waarom zij moeten meebetalen aan de keus van andere landen om het zogenaamd ‘onvermijdelijke’ uit te stellen? Succes daarbij, want dat is een hele lastige. Ik krijg het niet uitgelegd en derhalve gooi ik het u nu weer voor de voeten.

Voor Nederlandse gepensioneerden is het zelfs nog een tandje erger. Want zij betalen net als iedereen in Nederland mee aan de opkoop van de tekorten van andere eurolanden door de ECB. En vervolgens krijgen ze de negatieve rente die dat oplevert ook nog eens op hun bord in de vorm van dreigende kortingen. Maar vooruit, dat punt zal ik u op dit moment besparen. Dat is meer voor Financiën.

Het is overigens niet zo dat volgens 50PLUS elke gedachte aan verhoging van de pensioenleeftijd voor eeuwig uitgesloten moet worden. Er is niets op tegen om bijvoorbeeld eens in de tien jaar opnieuw de balans op te maken. Kijken waar we dan staan. Over een periode van zestig jaar kan heel veel gebeuren wat het CPB niet in hun model kan vatten. Lex Hoogduin noemt de houdbaarheidsberekeningen om die reden zelfs ‘quatsch’. Dat kan positief zijn, bijvoorbeeld een stijging van het geboortecijfer of meer economische groei. Of het kan negatief uitpakken waardoor je moet nadenken over maatregelen om bij te sturen. Doe dat eens in de tien jaar, dat geeft rust en stabiliteit in het debat. Over vijftien kabinetten heen regeren is toch ook quatsch?

Want de sociale kant van de AOW-leeftijd is natuurlijk waar we het allemaal voor doen. Wij hebben meer dan vijftig jaar dezelfde AOW-leeftijd gekend. Dat gaf rust, stabiliteit en vertrouwen aan een brede groep van lage en middeninkomens in de samenleving. Iets waar je op kon bouwen. Waar je je leven naar kon inrichten. Dat is helemaal verdwenen met de koppeling aan de levensverwachting. Er zijn wel ‘tabellen’ waarin iedereen kan zien wat, voor of na het aannemen van deze wet, de pensioenleeftijd wordt als je nu 20, 30, 40, of 50 jaar bent. Maar sinds 2012 hebben we er zo ontzettend mee gerommeld dat niemand dat nog als een anker kan zien. Niemand durft er nog op te bouwen. Als een lekker hapje die steeds wordt verplaatst als je hem probeert te grijpen.

Dat de levensverwachting ook kan dalen is iets waar het kabinet van zegt dat als het gebeurt, het waarschijnlijk om tijdelijke effecten gaat. 50PLUS heeft hier toch wel behoefte aan een second opinion, behalve die van kabinet en CPB. Ook hier zou ik graag eenduidige cijfers willen hebben van alle EU-landen. Zijn die er? Want ik heb ze niet kunnen vinden, tenminste niet eenduidig en ook niet geactualiseerd met wat we weten over de huidige gezondheidscrisis. Ik kan me voorstellen dat er meer tijd nodig is om hier goed zicht op te krijgen, maar laten we er wel meteen mee aan de slag gaan. Is de minister daartoe bereid?

De effecten van de huidige crisis op de levensverwachting worden trouwens niet alleen veroorzaakt door corona maar ook door de verdrukkingseffecten van corona op andere vormen van zorg. Ook als de effecten van de coronacrisis op de levensverwachting beperkt of tijdelijk zijn, ze zijn er wel. Net zoals de nog onbekende invloed van deze crisis op het aantal gezonde pensioenjaren. Wat dit virus precies met onze gezondheid doet en gaat doen, is een onbekende en toch ook een beetje een beangstigende factor.

Tot slot ben ik ook wel blij met een detail uit de memorie van toelichting. Hoewel wij niet blij zijn met de stijging van de AOW-leeftijd en de koppeling aan de levensverwachting, is de minister wel zo eerlijk om toe te geven dat de kosten van dit voorstel worden betaald uit de gestegen arbeidsparticipatie van ouderen. Toch altijd aardig om (bevestigd) te zien wie de rekening betaalt!”

© 5 november 2020