Martin van Rooijen over Begrotingsstaten Asiel & Migratie

De Eerste Kamer debatteerde dinsdag over de begrotingsstaten Asiel en Migratie. Een belangrijk onderwerp. Senator van Rooijen voerde namens 50PLUS het woord en sprak onderstaande rede uit:

Inbreng Martin van Rooijen (50PLUS) bij debat Begrotingsstaten Asiel & Migratie. 

Voorzitter,

Den Haag, Nederland en Europa staan op een keerpunt in de geschiedenis. Het electoraat in onder andere Nederland, Italië, Frankrijk, Duitsland, en Zweden hebben krachtige signalen afgegeven of zelfs een mandaat binnengehaald, om nu eindelijk serieus werk te maken van een hervorming van het Europese systeem voor asielmigratie. Waar dat mandaat nog ontbreekt, voelen politiek leiders en gevestigde partijen in toenemende mate de hete adem van de kiezer. CDU leider Friedrich Mertz heeft sinds vorige maand in feite een rechtse meerderheid tot zijn beschikking maar hij heeft beloofd om de zogenaamde brandmuur in stand te laten en niet te gaan regeren met de AFD. Desondanks, of misschien juist wel dankzij deze belofte, moet hij echter wel het migratie kritische gras voor de voeten van de AFD gaan wegmaaien. Duitsland wil iets, dus Mertz moet ook iets. De signalen daarvan komen nu al binnen vanuit de Duitse kabinetsformatie. Vandaag is er debat in Bundestag over onder meer het opheffen van de ‘Schuldenbremse’. Overmorgen komt het dan in de Bundesrat. Kort daarna, komt er nieuwe Bundestag met fors verschoven politieke panelen

Volgens 50PLUS zit Macron in een vergelijkbaar parket. Het Italië van Georgia Meloni is al aan boord en het Polen van de progressief Tusk heeft vorige week wederom heel erg duidelijk aangegeven waar zij staan. Polen weigert het migratiepact uit te voeren. Het duurt te lang om hier in dit debat de stand van het migratiedebat in alle EU landen door te nemen maar dat het ijzer heet is durven wij bij 50PLUS wel te stellen. De geopolitieke situatie voegt daar nog een dimensie aan toe, want de EU wil grote stappen zetten op defensiegebied. Het migratiedossier kan volgens 50PLUS fungeren als breekijzer om steun voor gezamenlijke Europese defensie inspanningen fors te vergroten. De partijen die steevast dwarsliggen bij beperking van asielmigratie, hebben juist weer ontstemd gereageerd op de partijen die niet meteen willen tekenen bij het kruisje van een Europees defensiefonds van 800 miljard. Hier moet dan toch de politieke molen op volle toeren draaien, om nader tot elkaar te komen, zo vragen wij? 

Eurocommissaris Brunner maakte vorige week zijn plannen bekend voor een Europees terugkeerbeleid. Europa maakte eerder al afspraken voor een strenger asielbeleid in het zogenaamde ‘Migratiepact’ dat in de zomer van 2026 van kracht wordt. Maar het lukte tot nu toe niet om ook afspraken te maken over een gezamenlijk uitzetbeleid, dat was de ontbrekende schakel van het pact. Dat moet en gaat nu veranderen: landen moeten elkaars besluiten overnemen. Asielzoekers die eenmaal een afwijzing hebben gekregen, moeten verplicht meewerken aan hun terugkeer. Niet meewerken wordt strafbaar. Wie al een keer is afgewezen, krijgt een verbod op nieuwe pogingen de EU binnen te komen. Afgewezen asielzoekers kunnen bovendien naar uitzetcentra buiten de EU worden gebracht in plaats van dat zij hier weer op straat belanden met niets meer dan een  vriendelijke ‘aanzegging om Nederland te verlaten’.

Er is een golf gaande voorzitter, waar het kabinet Schoof I op kan surfen. Dat is lange tijd anders geweest. Maar er zijn ook nog steeds knelpunten die nog niet zijn opgelost. 

Mijn fractie heeft voor de minister de volgende vragen: 

• Een goede werking van het terugkeerbeleid vraagt om de medewerking van landen van herkomst bij het terugnemen van hun onderdanen. Bijna alle EU lidstaten worstelen met het feit dat bepaalde landen zich onttrekken aan deze verplichting. Soms structureel en soms incidenteel. Zelfs met uitzetcentra buiten de EU en medewerking van de vreemdelingen zelf, hebben we dit probleem nog niet direct opgelost. 50PLUS pleit in dit verband voor wederkerigheid. Als wij de zogenaamde ‘Laissez Passers’ voor afgewezen bijvoorbeeld Noord Afrikaanse vreemdelingen vaak niet krijgen, waarom delen wij dan wel visa uit aan de elite uit die landen om bij ons vakantie te vieren, familie te bezoeken of te winkelen in Amsterdam, Parijs of Rome. Als de EU hier eensgezind een lijn in het zand trekt, met consequenties in het geval van non-compliance, dan ben ik ervan overtuigd dat het niet zover zal komen, want dan zullen de landen in kwestie wel eieren voor hun geld kiezen en de reisdocumenten voor hun onderdanen verstrekken. Wat vindt de minister van deze suggestie? Wij weten dat het wel eens eerder is geopperd. Wordt daar in EU verband (of in kleinere verbanden) momenteel nog over gesproken? Is er beweging op dit punt. 

We weten ook dat Franse regering er recent n.a.v. de terroristische aanslag in Mulhouse op 22 februari over is begonnen in relatie tot Algerije. De Franse regering sloot sloot het gebruik van visa als wapen niet uit. De diplomatieke en economische macht van een eensgezinde EU is op dit punt toch onmiskenbaar? Deelt de minister de mening dat met de juiste drukmiddelen, het probleem van het niet meewerken van bepaalde landen, opgelost kan worden? Wilt u hier over in contact treden met uw collega minister Veltkamp  van Buitenlandse Zaken? We herinneren ons nog maar al tegoed dat een van uw voorgangers staatsecretaris Broekers-Knol, zelfs niet eens werd ontvangen door haar ambtscollega in Marokko. Ik begreep van uw voorganger Van der Burg, in het debat over de spreidingswet dat de contacten inmiddels wat beter zijn? Hoe zijn die contacten nu? Dat ging over uitgeprocedeerde asielzoekers die opgenomen worden in een speciale uitzet locatie in Rotterdam. Maar velen komen daar zelfs niet terecht en verdwijnen onder de radar en blijven, weliswaar met een aanzegging om Nederland te verlaten, gewoon in ons de EU. Hebben wij enig zich op het totaal aantal afgewezen migranten sinds zeg 2010, die niet aantoonbaar zijn vertrokken? En hoeveel daarvan zich nu nog op Nederlandse bodem bevinden? 

1. Wat is de actuele stand van zaken met betrekking tot het weer volledig uitvoeren van de Dublin verordening? Ook in relatie tot nieuwe Europese afspraken over terugkeer. Wat zijn de actuele uitdagingen voor de minister op dit punt? 
2. Meer algemene vraag over Syrië. Hoe kijkt de minister aan tegen de recente heftige ontwikkelingen in Syrië en wat is het beleid? De minister heeft het ook over verhoging van de uitstroom van asielzoekers. Uit de media begrepen wij dat thans een campagne met een flyer is gestart om Syriërs te overtuigen om het Suikerfeest weer in eigen land te gaan vieren. Betekent dit in alle gevallen dat dan sprake is van een permanent vertrek waardoor terugkeer naar Nederland niet meer tot de mogelijkheden behoort? Kunnen Syriërs met een verblijfsvergunning nog steeds een beroep doen op gezinshereniging nu de situatie in Syrië structureel is veranderd? 

Voorzitter tot slot. 

De fractie van 50PLUS merkte bij het debat over de spreidingswet in januari vorig jaar als eerste op dat de begroting voor Asiel & Migratie na 2026 zo’n enorme daling liet zien, dat het niet meer realistisch te noemen was. 50PLUS noemde de prognoses voor de begroting “wishfull thinking”. Toen de media er 8 maanden later ook achter kwamen, leidde dat tot ronkende koppen zoals “kabinet bereid ontmanteling van IND en COA voor”. 50PLUS was eerlijker dan de media, want wij hadden het niet alleen veel eerder al opgemerkt maar wij erkenden ook dat het onrealistische begrotingspad door het vorige kabinet al in de boeken was gezet. Als een bommetje voor de opvolgers, een begrotingsgat van 4 miljard voor dit kabinet. Een besluit van Rutte 4 met Van der Burg en Kaag. Wij verwijten het kabinet dus niets op dit punt maar wij verwachten wel dat dit kabinet de begroting en de prognoses weer realistisch maken. Dat de minister twee weken geleden ineens ad hoc 50 miljoen extra voor de IND uittrekt is weliswaar een stapje in die richting maar is de minister niet bevreesd dat zij met dit soort stapjes, nog wel 10 x de buidel zal moeten trekken. Is het niet beter, zowel voor het beleid als voor het politieke proces, om de kogel dan maar in 1 keer door de kerk te jagen? 

Voorzitter, wat kan Europol meer doen bij het bestrijden van mensensmokkel en mensenhandel? Dit gaat om een grensoverschrijdend probleem. Mensensmokkelaars hebben een verdienmodel van miljarden. 50PLUS zegt: doe wat nodig is en roei het uit! Extra middelen zijn nodig: meer personeel en betere data verwerking via biometrische gegevens. Het is wat 50PLUS betreft een uitgelezen kans voor de EU om aan populariteit te winnen. Om haar bestaansrecht voor veel meer burgers relevant te maken. Is de minister bereid dit op te pakken en in te brengen bij de commissie EU?