Maidenspeech over multinationals

“De achterkant van dat multinationals nauwelijks winstbelasting afdragen is dat de winstbelasting vooral door kleinere ondernemers wordt opgebracht”, zei Gerrit Jan van Otterloo in zijn maidenspeech.

Tijdens het debat over de belastingplicht voor multinationals hield het nieuw aangetreden Tweede Kamerlid Gerrit Jan van Otterloo zijn eerste toespraak namens 50PLUS, zijn ‘maidenspeech’. Het debat werd gehouden naar aanleiding van het nieuws dat Shell geen belasting betaalt in Nederland. Het olieconcern kan namelijk veel kosten aftrekken omdat het hoofdkantoor in Nederland gevestigd is. Daarnaast kan Shell buitenlandse verliezen aftrekken van de in Nederland gemaakte winst. 

Iedereen moet bijdrage leveren

“Het debat van vandaag gaat verder dan de enkele vraag of Shell en mogelijk de rest van de multinationals zich onttrekken aan het betalen van winstbelasting”, begon Gerrit Jan zijn inbreng. “Het gaat erom of iedereen, dus ook de grote bedrijven, hun eigen bijdrage aan de financiering van de samenleving leveren, of dat dit alleen door gewone burgers en kleinere bedrijven moet gebeuren. Een samenleving draait financieel op de bijdragen van álle leden.”

Trend heeft zich voortgezet

Gerrit Jan – die van 1986 tot 1994 al lid van de Tweede Kamer was en in 1986 zijn échte maidenspeech hield – refereerde aan die tijd: “Sinds ik 25 jaar geleden voor de laatste keer als Kamerlid in deze zaal optrad, heeft de toen al zichtbare trend zich alleen maar voortgezet. Het aandeel van belastingen op kapitaal in de totale belastingopbrengst is fors afgenomen. Het aandeel van belastingen op arbeid en consumptie zijn juist fors hoger.”

Fair share

“Ook al in 1994 werd veelvuldig gesproken over het ‘fair share’ van grote bedrijven”, herinnert Gerrit Jan zich. “Maar toen was de vennootschapsbelasting nog 35 procent! Dat tarief is sindsdien gigantisch verlaagd en ook dit kabinet is van plan om er nog weer verder een heleboel procenten vanaf te halen. Ik schrik daarvan!”

Nederland als fiscale rotonde

Gerrit Jan wees op de onstuitbare opmars van digitale supermachten als Amazon, Google en Facebook. “Zij gebruiken Nederland graag als fiscale rotonde”, zei hij. “Dat is wat 50PLUS betreft het tegenovergestelde van hoe het zou moeten werken. De achterkant van dat de grootste jongens nauwelijks winstbelasting afdragen is dat de winstbelasting vooral door kleinere ondernemers wordt opgebracht, met als gedachte: ‘De bakker op de hoek betaalt het wel en de burger die slikt het wel’. Onaanvaardbaar! 50PLUS denkt dan ook graag na en mee over aanvullende wettelijke maatregelen.” •

Foto: Fractievoorzitter Henk Krol feliciteert Gerrit Jan van Otterloo met zijn eerste Kamerinbreng voor 50PLUS

► Lees ook: Kamerleden 50PLUS geïnstalleerd

► Overige inbreng van Kamerlid Gerrit Jan van Otterloo bij het debat over de belastingplicht voor multinationals met staatssecretaris Snel:

“Naast allerlei techniek is vandaag de vraag hoe je het beste regelt dat iedereen aan de samenleving bijdraagt en hoe je je als overheid zelf ook aan internationale afspraken houdt en niet als belastingparadijs voor buitenlandse en grote Nederlandse bedrijven bekend wil staan.  Kijk naar de andere kant van de Noordzee om te zien wat er gebeurt als de verhoudingen zo scheef zijn.

Jarenlange scheve verhoudingen tussen wie deelt in de opbrengsten van globalisering en wie de rekening moet betalen resulteerde in een stem voor de Brexit. Je kunt de meerderheid van de Britse burgers voor dom uitmaken, maar als jij als gewone burger niet of nauwelijks iets merkt van economische groei, maar vooral bezuinigingen en lastenverzwaring ervaart, dan raakt de samenleving ontwricht. Juist die vraag van solidariteit in de gehele samenleving is volgens 50PLUS ook hier aan de orde.

De arbeidsinkomensquote heeft over dezelfde periode een sterke daling laten zien en wij weten allemaal wat dat betekent. Meer ruimte voor winst en minder voor loon. Ook al in 1994 werd veelvuldig gesproken over het fair share van grote bedrijven. Maar toen was de vennootschapsbelasting nog 35%! Dat tarief is sindsdien gigantisch verlaagd en ook dit kabinet is van plan om er nog weer verder een heleboel procenten vanaf te halen. Ik schrik daarvan. Dit is niet het sociale-economische Rijnland-model toen ik in 1994 wegging uit de Kamer. De term ‘race naar de bodem’ kunnen we vergeten. Met nul zijn we al bij de bodem aanbeland. De achterkant van dat de grootste jongens nauwelijks winstbelasting afdragen is dat de winstbelasting vooral door kleinere ondernemers wordt opgebracht. Ons belastingsysteem bevordert zo gigantisme. Niet alleen hier maar ook in de rest van de wereld. Zie de onstuitbare opmars van digitale supermachten zoals Amazon, Google en Facebook. Zij gebruiken Nederland graag als fiscale rotonde. Dat is wat 50PLUS betreft het tegenovergestelde van hoe het zou moeten werken.

Ik ben overigens geschrokken van de bijdrage van VNO/NCW. Er wordt toch wel loonbelasting en BTW betaald?, schrijven zij. Misschien dat de staatssecretaris hen een cursus kan aanbieden? De laatste keer dat ik keek werd de loon- en inkomstenbelasting opgebracht door de burgers zelf en mocht de door bedrijven betaalde BTW door de ondernemingen worden afgetrokken van de ontvangen BTW die door afnemers – lees: veelal ook burgers – werd betaald. Het doorgeefluik (de multinational) doet zich hier voor als betaler. De gewone burger kan nooit bij de belastingdienst claimen dat er geen of minder belasting hoeft te worden betaald omdat bijvoorbeeld de loodgieter langs is geweest om na noodweer de lekkages te maken of er gewoon boodschappen zijn gedaan.

Natuurlijk zijn er verschillen tussen grote en kleine ondernemingen, maar als grote door schuiven in het buitenland mogelijkheden hebben op nul uit te komen en kleine niet, dan gaat het verhaal niet meer op dat de grote bedrijven meer betalen. Het gaat natuurlijk om de echte bottom line.

Daarbij profiteren grotere bedrijven van schaalvoordelen en een veel betere risicospreiding. Dat is al een niet te onderschatten voordeel op kleinere concurrenten en op nieuwe toetreders. Als je dan ook nog kunt schuiven tussen de verschillende landen, dan  is dat natuurlijk helemaal feest. Dan hebben we toch te maken met een wettelijk geaccepteerde manier van concurrentievervalsing, gesubsidieerde arbeid en staatssteun? U mag dat noteren als vraag. “Waar is Brussel als je ze nodig hebt”, zou ik bijna zeggen.

Ik deel de verontwaardiging van de collega’s Nijboer, Leijten en Marijnissen vrijwel geheel. In de Tegenbegroting van 50PLUS werd de tariefsverlaging van de vennootschapsbelasting helemaal teruggedraaid met als resultaat vele miljarden voor een socialer Nederland. Maar dat is duidelijk nog niet voldoende effectief beleid. Want als juist de allergrootste multinationals het toch niet betalen, dan is verhoging van de VpB voor hen om te lachen: “De bakker op de hoek betaalt het wel en de burger die slikt het wel”. Onaanvaardbaar! 50PLUS denkt dan ook graag na en mee over aanvullende wettelijke maatregelen. Als de race naar de bodem toch voorbij is, dan kunnen we nog maar één kant op!”

© 13 juni 2019