‘Goed pensioen is superieur aan eenmalig bedrag’

Eenmalig een flink bedrag voortijdig opnemen uit je pensioen klinkt mooi en aanlokkelijk, maar dat is het allerminst. “Een goed pensioen is namelijk superieur aan een eenmalig bedrag”, vindt fractievoorzitter Corrie van Brenk.

Er staat een regeling op stapel waarbij men een deel van zijn of haar pensioen in één keer kan laten uitbetalen. Dat klinkt heel mooi, maar dat is het absoluut niet. “50PLUS heeft heel veel kritiek op het opnemen van een bedrag ineens uit de pensioenreserve”, zei fractievoorzitter Corrie van Brenk tegen minister Koolmees. “Bij opnemen van een bedrag ineens uit het pensioenkapitaal van de mensen wordt de basis van de solidariteit, de verplichtstelling, ondermijnd. De gevolgen voor belastingen en toeslagen zijn voor mensen vaak niet goed te overzien. Dat kan per saldo héél slecht voor mensen uitpakken, juist voor hen met lage inkomens. Een goed pensioen is namelijk superieur aan een eenmalig bedrag.”

Spagaat

Toch zou Corrie van Brenk mensen bijna aanraden om wél een bedrag ineens uit hun eigen pensioenreserve te halen zodra dat mogelijk is, ondanks alle zware bedenkingen. “Ik ben tégen de manier waarop de pensioenreserves van gepensioneerden worden behandeld in het nieuwe stelsel”, legt het Kamerlid haar spagaat uit. “50PLUS zou wel gek zijn om deelnemers en gepensioneerden de mogelijkheid te onthouden om er voor een deel uit te stappen. Want als je je deel niet krijgt van het pensioenrendement – wat nu het geval is met al ruim twaalf jaar geen indexatie – doe dan maar een ‘opt out’. Een ultieme consequentie, maar een overweging die voor ons wel op tafel komt.”

Retoriek doorn in het oog

“Eerder stoppen met werken wordt in Nederland zwaar bestraft. Die straf wordt een klein beetje minder gemaakt met de regelingen die op stapel staan. 50PLUS kan het niet maken om tegen deze twee maatregelen te stemmen, maar de retoriek waarmee het wordt verkocht is mij een doorn in het oog. Dat wil ik dus hier en nu rechtgezet hebben”, zei Corrie van Brenk tegen de bewindsman. •

De volledige inbreng van fractievoorzitter Corrie van Brenk bij het wetgevingsoverleg over de RVU (Regeling Vervroegd Uittreden) met minister Koolmees:

“Vandaag behandelen we wetswijzigingen met grote gevolgen voor de oude dag van miljoenen Nederlanders. Het klinkt op het eerste gezicht allemaal erg sympathiek. Wie wil er nu niet de mogelijkheid hebben om naar keuze een deel van zijn of haar bezit in één keer te laten uitbetalen? Wie is er nu niet blij met het verlagen van de heffing die je moet betalen als je eerder stopt met werken? En wie wordt er niet vrolijk van de mogelijkheid om meer verlof te sparen zodat je wat eerder kan stoppen met werken als de omstandigheden daarom vragen? Nou voorzitter: ik word er niet vrolijk van, en ik zal u uitleggen waarom.

Maar ik moet als fractievoorzitter van 50PLUS ook consequent zijn in onze kritiek op het pensioenakkoord. Die kritiek is niet mals en is zeer relevant voor waar het vandaag over gaat. Het beoogde nieuwe pensioenstelsel biedt geen compensatie voor 12 jaar gemiste indexatie maar gaat wel over op een nieuwe systematiek die de afgelopen 12 jaar tot forse indexatie zou hebben geleid als het veel eerder was ingevoerd. Dat zeg ik niet om te pleiten voor het nieuwe stelsel, maar om nogmaals te benadrukken hoezeer de gepensioneerden van Nederland benadeeld zijn door de kunstmatig lage rente die voor meer dan een decennium is opgelegd aan gepensioneerd en pensioen sparend Nederland. Eindelijk: met het pensioenakkoord komt er uitzicht op een systeem waar de rendementen worden uitgekeerd. Het zal u nu wellicht verbazen, maar heel eventjes waren wij bij 50PLUS heel erg hoopvol over het pensioenakkoord. Ik meen halverwege april lag er bij ons een persbericht klaar waar deze minister zeer blij en ik denk ook zeer verbaasd over zou zijn geweest, als we het ook echt naar de pers gestuurd zouden hebben. En u weet dat het niet makkelijk is voor een oppositiepartij om regeringsbeleid toe te juichen, dus dat was echt iets. We zaten er positief in. Behalve de verdiende compensatie voor de 12 jaar nullijn leek het er even op dat het akkoord een stap voorwaarts zou worden. Totdat het pensioenakkoord ook echt naar buiten kwam en de ene teleurstelling zich op de andere stapelde. Dat persbericht heeft het dus ook nooit gehaald.

50PLUS heeft zich toen weer ingegraven. Het beoogde nieuwe stelsel is een drama voor gepensioneerden.

Zoals gezegd biedt de minister geen enkele compensatie voor de 12 jaren van impliciete kortingen, er komt ook nog een risicovolle transitie doorspekt met een continu dreiging van nog meer kortingen. En als klap op de vuurpijl moesten we ook concluderen dat rendementen in het nieuwe stelsel weliswaar worden uitgekeerd maar verspreid over 10 jaar, na het meebetalen aan een collectieve buffer én na een ‘balletje-balletje-herverdeling’ van het rendement. Lifecycle beleggen noemt u dat. Het gevolg van deze driedubbele ‘bescherming’ is een nieuw stelsel waar gepensioneerden geen bal mee opschieten. 12 jaar nullijn in het verleden, 6 jaar transitie met 0 procent rekenrente, en dan nog tien jaarlijkse stapjes op basis van een door de hoge heren vastgestelde verdeling van het rendement. Gepensioneerden krijgen dan bovengemiddeld veel negatief renderende obligaties, en de jongere deelnemers krijgen bovengemiddeld veel kansrijke beleggingen. En dat is het punt. Het punt waarop ik mij als fractievoorzitter van 50PLUS niet alleen moet afvragen of ik voor of tegen het pensioenakkoord ben. Nee het gaat veel verder.

Wellicht zult u zich afvragen waarom ik dit verhaal nu zo expliciet verwerk in een inbreng die gaat over het opnemen van een bedrag ineens uit het pensioenkapitaal van de mensen. Dat komt omdat ik consequent moet zijn. Als 50PLUS het pensioenakkoord zoals het er nu ligt afwijst. Als 50PLUS, zoals ik zojuist heb uitgelegd, vindt dat gepensioneerden in het nieuwe stelsel wederom worden bestolen van hun eerlijke deel van het gemaakte rendement van de pensioenfondsen, waarom zouden we dan wél aan iedereen blijven adviseren om aan het pensioenstelsel deel te nemen? Ik merk dat ik het daar moeilijk mee heb, want onze kritiek op het nieuwe stelsel is fundamenteel. Dus als ik consequent ben dan is de mogelijkheid om 10 procent van het pensioenkapitaal in één keer op te nemen straks de enige mogelijkheid voor de deelnemer om te ontsnappen aan de verplichte winkelnering van het nieuwe stelsel. Als het opnemen van 10 procent ineens de enige mogelijkheid is om te ontsnappen aan de genoemde ‘balletje-balletje-herverdeling’ van rendement door pensioenfondsen, dan moet ik daar tot mij schrik misschien wel voor gaan stemmen. Als het pensioenfonds mij ‘verplicht’ om obligaties te kopen waar nul procent of negatieven rente aan vastzit, waarom zou ik er dan mijn geld naartoe blijven brengen?

Aan de andere kant: ik heb geweldige kritiek op het opnemen van een bedrag ineens uit het pensioenkapitaal van de mensen. De basis van de solidariteit, de verplichtstelling, wordt er door ondermijnd. De gevolgen voor belastingen en toeslagen zijn voor mensen vaak niet goed te overzien. Juist mensen met lage inkomens kunnen dan zomaar beslissingen nemen die per saldo heel slecht voor hen uitpakken. De kans dat mensen met een laag inkomen en/of een praktische opleiding het bedrag ineens op een betere manier zullen beleggen dan pensioenfondsen is niet zo groot. Het kan wel, maar zij zullen het toch vaker gewoon besteden. En 10 procent opname ineens is ook relatief veel gunstiger als je geen toeslagen ontvangt. Dus sociaal is het sowieso niet. Het werkt denivellerend als gevolg van ons onbegrijpelijk ingewikkelde stelsel van belastingen en toeslagen. Zoals we recent ook hebben meegemaakt bij de eenmalige bonus voor zorgmedewerkers: het stelsel kan alle politieke creativiteit allang niet meer aan. We hebben al zoveel regelingen bedacht die elkaar doorkruisen dat ogenschijnlijk eenvoudige toevoegingen gewoon niet meer kunnen worden uitgevoerd zonder elders bakken met problemen en onrechtvaardigheden te veroorzaken. Ik kan de minister echter niet vragen om de problemen met het fiscale stelsel eerst op te lossen want dat kan hij helemaal niet.

Dus u hoort het: ik kan alleen kiezen uit kwaden. Ik ben tegen het opnemen van een bedrag ineens uit de pensioenreserve. Maar ik ben ook tegen de manier waarop de pensioenreserves van gepensioneerden worden behandeld in het nieuwe stelsel. Dat laatste is een ongelooflijke aanslag (nota bene na 12 jaar nullijn) dat wij wel gek zouden moeten zijn om deelnemers en gepensioneerden de mogelijkheid te onthouden om er voor een deel uit te stappen. Als je je deel niet krijgt van het pensioenrendement, doe dan maar een ‘opt out’. Een ultieme consequentie. Maar gezien onze kritiek op het pensioenakkoord komt deze overweging voor ons op tafel.

Het liefst zie ik dat de minister het huidige stelsel intact laat met een bodemrente van ten minste 2 procent. Dat weet u. In dat stelsel zou 50PLUS ’10 procent opname ineens’ nooit steunen. Een goed pensioen is namelijk superieur aan een eenmalig bedrag. Maar of 50PLUS met het nieuwe stelsel in aantocht dezelfde afweging maakt moeten we nog beslissen. En het is een lastige. Concrete vragen aan de minister op dit punt:

1. Bent u bereid om gepensioneerden / deelnemers de mogelijkheid te geven om zelf een risicoprofiel te kiezen?
2. Bent u bereid om voor de afkoop / bedrag ineens een apart belastingregime te ontwikkelen, zodat hogere inkomens er niet relatief meer van kunnen profiteren en de interactie met het belasting en toeslagenstelsel wordt geminimaliseerd?
3. Hoe zorgt u ervoor dat deelnemers de gevolgen van hun keuze goed kunnen overzien?
4. Houdt de minister rekening met het ‘doen vermogen’ van burgers?
5. Beseft de minister dat 2,5 miljoen mensen in Nederland laaggeletterd zijn?
6. Gaan financiële adviseurs binnenlopen op dit onderdeel?
7. Wat betekent dit voor de pensioenuitvoerders?
8. Brengt dit extra uitvoeringskosten net zich mee?

Minder ellende is nog steeds ellende

Dan de andere hoofdonderdelen van dit wetgevingsoverleg. Ik vat deze samen onder de noemer ‘minder ellende is nog steeds ellende’. Het gaat hier om maatregelen die de straf op eerder stoppen met werken verminderen. Niet met echt nieuw geld van de overheid, maar met uw eigen geld. Een sigaar uit een doos die al jaren geleden uit uw huis is gestolen. En dan de suggestie wekken dat er iets wordt ‘gegeven’. Deze minister kan dat met een stalen gezicht brengen, maar het is in het beste geval een sigaar uit eigen doos en in het slechtste geval is het politieke heling. De werknemer spaart zelf voor verlof. Door minder vakantie op te nemen en/of door uren bij te kopen. Als je dat lang genoeg volhoudt, dan kan je weken, maanden of misschien soms wel jaren eerder stoppen met werken. Klinkt simpel. Maar dat is het in overgereguleerd Nederland natuurlijk nooit. Bovenwettelijk verlof sparen mag namelijk niet en als je van baan wisselt dan wordt het saldo aan verlofuren meteen uitbetaald. Als je gedurende een flink aantal jaren een deel van je eigen verlofuren zou kunnen blijven opsparen, dan kan je je eigen pensioendatum flink beïnvloeden. 50PLUS zou dat tot op zekere hoogte juist willen stimuleren. In Nederland is het in feite verboden, maar u krijgt een ‘faciliteit’ aangeboden waarin u nu 50 en straks misschien wel 100 weken van uw eigen vakantie-uren apart mag zetten. Fijn. Uh ja. Maar het zijn toch potverdikkeme mijn eigen verlofuren? Moeten de mensen nu juichen omdat ze daar straks ietsje meer mee mogen doen wat ze zelf willen? Kennelijk.

50PLUS vindt dat dit vanzelfsprekend zou moeten zijn. Iedereen moet uiteraard elk jaar een bepaald aantal urenverlof opnemen. Want ook dat is vanzelfsprekend. Maar wat werknemers willen doen met meerjarige verlof overschotten zou volgens 50PLUS een zuivere vrije keuze moeten zijn.
Garandeert de minister dat bij faillissement alle verlofuren worden vergoed?

De RVU-boete is ook van dezelfde snit. Als u eerder stopt met werken, dan moet u de overheid (als het ware) vergoeden voor de niet afgedragen belastingen. Dat partijen ooit hebben ingestemd met deze vrijheidsberovende boete is mij een raadsel. Als je een rentenier / belegger bent en je stopt op je 55e met ‘werken’ omdat je genoeg geld hebt, dan hoef je helemaal geen RVU-boete te betalen. Maar een werknemer in dezelfde situatie moet dat wel. Die heeft in feite een (soort) schuld aan de overheid die eerst moet worden afbetaald. Het komt dichtbij praktijken uit de mensenhandel. Zo van: ‘Wij brengen jou naar de veilige plek waar jij naartoe wilt, maar als je daar bent dan moet je eerst nog je schuld afbetalen’. De werknemer is de klos. Die kunnen we pakken. Terwijl de echte rijkaards nooit iets met RVU-boetes te maken krijgen.

Een beperking van de RVU-boete, hoe klein ook, is dan ook een verbetering ten opzichte van de huidige situatie. Maar de formulering waarvoor wordt gekozen vind ik pervers. Ik lees een zin voor uit het commentaar van de Raad van State. ‘Voorgesteld wordt deze fiscale faciliteit voor verlofsparen te verdubbelen van 50 naar 100 weken. De cumulatie met de RVU-maatregel betekent dat eerder stoppen met werken aanzienlijk wordt gefaciliteerd’.

Hier wordt het, net zoals in de teksten en brief van de minister voorgesteld alsof ‘Eerder stoppen met werken aanzienlijk wordt gefaciliteerd’. Ik draai het om. Eerder stoppen met werken wordt in Nederland zwaar bestraft en die straf wordt een klein beetje minder gemaakt. 50PLUS kan het niet maken om tegen deze twee maatregelen te stemmen, maar de retoriek waarmee het wordt verkocht is mij een doorn in het oog. Dat wil ik dus hier en nu rechtgezet hebben.

Concrete vragen aan de minister op dit punt:
1. Waarom is het maar een tijdelijke regeling?
2. Waarom is het bedrag van de vrijstelling zo laag? Waarom is er niet gekozen voor 1 of 2 keer modaal? Nu wordt nog steeds een deel van het salaris onevenredig zwaar belast. Een havenarbeider, een bouwvakker, een politieagent, een verpleegkundige verdienen meer dan 1767 per maand en dan volgt een boete; dat zijn toch juist de zware beroepen die we willen ontzien?
3. Hoe gaat de minister om met het commentaar van de Belastingdienst dat simpel fraude gepleegd kan worden door antedateren?
4. Verwacht de Belastingdienst veel meerwerk door vele vragen?
5. Kan de minister nog eens verduidelijken hoe geborgd is dat bij scheiding de partner niet gedupeerd wordt? Zowel voor als na pensioendatumingang?”

© 5 november 2020