Draagvlak sociale zekerheid op het spel

Misbruik en oneigenlijk gebruik van uitkeringen moet harder worden aangepakt.

“Als de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid te weinig aandacht besteedt aan risico’s op misbruik, ondermijnt dat de geloofwaardigheid en daarmee het draagvlak voor onze sociale zekerheid”. Dat stelde Kamerlid Corrie van Brenk in het overleg over het jaarverslag en de Slotwet Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid met minister Koolmees en staatssecretaris Van Ark.

Verantwoordingsonderzoek

Corrie zei geschrokken te zijn van de conclusie van het verantwoordingsonderzoek van de Algemene Rekenkamer over 2018. Daarin staat: “De minister van SZW heeft in 2018 te weinig aandacht besteed aan risico’s op misbruik en oneigenlijk gebruik van uitkeringen van de sociale zekerheid”. Corrie drong bij de minister aan op het versterken van de aansturing en het toezicht op de belangrijkste uitvoerders van zijn beleid, de SVB en het UWV.

► Lees hier de volledige inbreng van Corrie van Brenk in het debat met de bewindslieden van Sociale Zaken en Werkgelegenheid:

“Het ministerie heeft de boekhouding op orde. Dat is mooi. Beleidsmatig ziet het er minder goed uit: wij zijn geschrokken van de keiharde openingszin in het Rapport van de Algemene rekenkamer. “De minister van SZW heeft in 2018 te weinig aandacht besteed aan risico’s op misbruik en oneigenlijk gebruik van uitkeringen van de sociale zekerheid”.

De minister heeft daarmee de geloofwaardigheid van, en het draagvlak voor onze sociale zekerheid op het spel gezet. De recente ontluisterende kwestie rond de uitkeringen van gedetineerden bevestigt dit beeld weer: Er wordt nog steeds onvoldoende zorgvuldig omgesprongen met het zuur verdiende geld van de burger. Oók kon het parlement door gebrekkig inzicht en tekortschietende informatie, niet naar behoren geïnformeerd worden, én daardoor onvoldoende controleren.

Inmiddels hebben wij stapels rapporten en brieven met legio verbetermaatregelen. De minister belooft beterschap. Kan hij nog eens –  kort samenvattend in dit verantwoordingsdebat  – weergeven hóe controle en handhaving versterkt, en de Kamer beter geïnformeerd gaat worden?

Snelheid is geboden, zodat de Kamer gefundeerd besluiten kan nemen over de inzet van publieke middelen voor de sociale zekerheid bij de komende begroting SZW voor 2020. Welke concrete stappen neemt de minister nog vóór de begroting én in de begroting zelf, zodat het parlementaire besluitvormingsproces verbeterd kan worden?

Oók willen wij horen hoe de minister aansturing van en toezicht op belangrijke uitvoerders van zijn beleid – SVB en UWV – gaat versterken. Dat verdient absolute prioriteit. 

50PLUS vindt verder dat de minister glashelder moet maken wat zijn ambities worden, en dat hij daarvoor ook echt voldoende budget inzet. Kan de minister uiteenzetten hoe hij de balans tussen ambities en middelen – waar de Algemene Rekenkamer eerder al om vroeg –  óók op termijn beter gaat borgen?

Wat betreft de persoonlijke dienstverlening aan mensen die gedeeltelijk arbeidsgeschikt zijn, de WGA-gerechtigden, bij hun zoektocht naar werk. Wij willen de verzekering van de minister dat álle WGA-gerechtigden die ondersteuning gaan krijgen. Kan dat toegezegd worden?  Het gaat met structureel € 10 miljoen extra in ieder geval niet lukken.

Verder zouden wij ook graag willen weten of de streefwaarde van 12.500 extra banen voor mensen met een arbeidsbeperking die bij de overheid moeten komen werken eind 2018 gerealiseerd is?

Recent heeft deze commissie gesproken met Arme ouderen. Het Nibud en diverse ouderen toonden aan dat, hoewel ouderen in Nederland er gemiddeld goed voorstaan, er echt groepen zijn die niet rondkomen of zoals iemand treffend verwoordde: “Je gaat niet dood, maar je hebt geen sodemieter”. Kan er kritisch gekeken worden naar de toereikendheid van de AOW?

Er zijn veel mensen die niet hun hele leven in Nederland gewoond hebben. De Nederlanders uit Suriname of de Antillen krijgen geen volledige AOW-opbouw. Zij zijn aangewezen op de aanvullende inkomensvoorziening ouderen. Zij zullen tot hun dood onder het bijstandsregime vallen. Kom je bij je kinderen in huis omdat je wat gaat mankeren, dan volgt direct een korting. Deze kostendelersnorm is voor AOW-ers afgeschaft, dat moet voor deze categorie toch ook kunnen? Mag ik vragen om hier nog eens indringend naar te kijken?

Nog een opmerking over het Jaarverslag van de Inspectie SZW. Een belangrijk document. 50PLUS is verheugd dat de Inspectie beschikt over méér mensen en middelen. Maar de toename van het aantal arbeidsongevallen en oneerlijke praktijken baart ons wel veel zorgen. Hoe denkt de staatssecretaris dit tij te gaan keren? Is de inspectie hier wel voldoende voor uitgerust?

Wij vinden de afname van het aantal onderzochte ongevalsmeldingen, en het dalende aantal inspecties in 2018 in dit licht zeer opmerkelijk: dit is ten dele het gevolg van nieuwe werkprocessen, maar leidt dit niet tot per saldo verminderde slagkracht en effectiviteit van de inspectie?”

© 12 juni 2019