Veilig stemmen voor iedereen

Iedereen moet in maart veilig kunnen stemmen, ongeacht leeftijd, kwetsbaarheid of niet-kwetsbaarheid.

De inbreng van senator Martine Baay bij het debat in de Eerste Kamer over de Tijdelijke wet verkiezingen covid-19:

“De afgelopen dagen had een van mijn medewerkers een gesprek met haar 90-jarige opa, zo vertelde zij mij. Deze opa is opgegroeid met de opkomstplicht – de verplichting om je te melden bij een kiesbureau. De achterliggende gedachte was dat door deze verplichting de samenstelling van de Tweede Kamer een evenwichtige en goede afspiegeling zou zijn van de bevolking.

Men was niet verplicht om een stem uit te brengen, je kon ook blanco of niets invullen, want dit kon niet gecontroleerd worden vanwege het stemgeheim.

Toch heeft deze plicht ervoor gezorgd dat onder de generaties die ermee opgroeiden nog steeds grote stembereidheid bestaat. Zo ook bij deze opa; hij heeft nog nooit een verkiezing overgeslagen. Voor hem staat zijn stemrecht symbool voor een keuzevrijheid.

Op de vraag of hij ook in deze coronatijd van plan is om te gaan stemmen gaf hij volmondig toe dat hij zeker zijn stem wil uitbrengen, maar dat hij angstig is. Hij wil graag veilig stemmen. Hij is in dit coronatijdperk uiteraard bang voor gezondheidsrisico’s, risico’s die op zijn leeftijd fataal kunnen aflopen.

Dit verhaal staat natuurlijk niet op zichzelf en voor mijn fractie staat in dit debat centraal het veilig stemmen voor iedereen, ongeacht leeftijd, kwetsbaarheid of niet kwetsbaarheid.

50PLUS is daarom verheugd dat in aanvulling op de Tijdelijke wet verkiezingen covid-19 die zowel gericht is op de herindelingsverkiezingen als de Tweede Kamerverkiezingen van 17 maart 2021 een tweede wetsvoorstel wordt voorbereid waarbij kiezers van 70 jaar en ouder hun stem per brief kunnen uitbrengen, het zogenaamde briefstemmen.

Tevens juicht mijn fractie toe dat er een uitbreiding komt van het maximum aantal volmachten van 2 naar 3 stuks; dit geeft een extra mogelijkheid aan de kwetsbare groepen om – zonder dat zij fysiek hoeven te verschijnen – toch hun stem kunnen uitbrengen. Ook het vervroegd opengaan van de stemlokalen stemt tot tevredenheid.

Tot zover het goede nieuws.

Wel wil mijn fractie nog ingaan op drie kwesties.

Zoals bij iedere verkiezing worden de stemlokalen bemand door leden van een stembureau. Deze leden, goedwillende vrijwilligers, zijn normaliter belast met het controleren van de identiteitsbewijzen van de kiezers, het eventueel begeleiden van kiezers naar de stemhokjes en het tellen van stembiljetten.

Echter in dit covid-tijdperk worden de leden van de stembureaus volgens artikel 9 van het wetsvoorstel belast met extra taken. Zo zullen zij erop moeten toezien dat de kiezers zich houden aan de huidige maatregelen die gelden. Zij zullen de kiezers een gezondheidscheck moeten afnemen, moeten ervoor zorgen dat de kiezers 1,5 meter afstand van elkaar bewaren en dat zij zich houden aan de hygiënemaatregelen.

50PLUS vindt deze extra taken zeer belastend: het is niet wenselijk dat deze leden zich moeten opstellen als een soort Bijzonder Opsporings Ambtenaar (BOA) om de maatregelen te handhaven.

We zien in de huidige tijd de agressie groeien jegens BOA’s en zorgpersoneel.

Mijn fractie hoort graag van de minister hoe zij deze plicht tot handhaven door vrijwilligers op praktische gronden denkt uit te voeren.

Kan de minister aangeven hoe zij aankijkt tegen de mogelijkheid of decentraal geregeld kan worden dat de gemeenten handhavers gaan inzetten als ondersteuning van de stemlokaalleden.

Dan vraagt 50PLUS aandacht voor het punt dat de kiezer op de dag van de stemming de gezondheidscheck moet doen. Zodra de kiezer één van de vragen met ‘Ja’ beantwoordt, mag de kiezer het stemlokaal niet meer betreden. Deze kiezer kan dan geen schriftelijke volmacht meer aanvragen. Want de termijn hiervoor vervalt 2 dagen vóór de stemming.

Wel kan nog een onderhandse machtiging worden verleend door de achterkant van de stempas in te vullen. Maar die stempas moet wel door iemand worden opgehaald.

50PLUS vraagt zich af of het dan wel wenselijk is dat een gevolmachtigde bij een besmet persoon de onderhandse volmacht moet ophalen. Druist dit nu niet in tegen de RIVM-richtlijnen die juist hameren op volledige thuisisolatie of quarantaine bij besmettingen? Graag hoort 50PLUS van de minister hoe in zo’n geval moet worden gehandeld.

Zou het een oplossing kunnen zijn om voor mogelijk besmette personen op het moment dat zij de teststraat bezoeken om daar tevens hun stempas af te kunnen geven? Dan voorkom je immers dat besmette kiezers met niet besmette kiezers in aanraking komen.

Voor vele vliegreizen bestaat de verplichting voor de reiziger om een test te ondergaan waaruit blijkt of de betrokkene geïnfecteerd is met het covid-virus. Indien die uitslag positief is wordt de reiziger toegang tot het vliegtuig ontzegd.

Zou het niet logisch zijn om zo’n zelfde test verplicht te stellen voor de leden van de stembureaus? Zij komen immers gedurende mogelijk 3 dagen, vanwege de vervroegde openstelling van stemlokalen, in aanraking met vele personen.

Is de minister het met mijn fractie eens dat het de taak van de overheid is om de gezondheid van stembureauleden én van de kiezer te beschermen?

Graag hoort mijn fractie of de minister met zo’n test verplichtstelling kan instemmen waardoor de daaraan gerelateerde gezondheidsrisico’s aanzienlijk afnemen. Want een zelf uitgevoerde gezondheidscheck geeft veel minder zekerheid dan een covid-sneltest.”

© 3 november 2020