Verantwoordingsdebat over financiën en vooral welvaart
Bij het Verantwoordingsdebat – waarbij wordt teruggekeken op de begroting van 2019 – sprak Kamerlid Gerrit Jan van Otterloo niet alleen over de financiële situatie maar ook over de brede welvaart van Nederlanders en de ‘hel’ die heeft plaatsgevonden in onze zieken- en verpleeghuizen.
“Met de gitzwarte werkelijkheid van een dodelijke en invaliderende ziekte die meerdere generaties – maar vooral ook de ouderen – hard raakt, besef je eens te meer wat écht belangrijk is in het leven”, zei Gerrit Jan van Otterloo (foto) bij het Verantwoordingsdebat in de Tweede Kamer, waarin wordt gekeken naar de resultaten van de begroting die op Prinsjesdag 2018 werd gepresenteerd. Het Kamerlid van 50PLUS besteedde daarom niet als eerste aandacht aan de financiële cijfers maar aan de brede welvaart van de mensen. “Want er is meer dan geld alleen dat onze welvaart bepaalt.”
Lessen trekken
Gerrit Jan kwam tot de conclusie dat bij een vergelijking van de generaties helaas 55-plussers en vooral ook 65-minners er slecht vanaf komen. “Er zijn meer negatieve dan positieve scores”, constateerde hij, en hij noemde de tegenvallende levensverwachting van gezonde levensjaren voor vrouwen in Nederland, de veel grotere werkloosheid onder ouderen dan onder jongeren en milieuvervuiling, waar ouderen in hun omgeving meer last van hebben dan anderen. “De vraag is welke lessen er door dit kabinet getrokken worden, ook al omdat de resultaten slechter zijn dan het jaar daarvoor!”
Nieuwe visies
Gerrit Jan van Otterloo sprak de hoop en verwachting uit dat wat Nederland nu doormaakt bij de coronacrisis zijn weerslag zal hebben op de verkiezingsprogramma’s die politieke partijen momenteel aan het schrijven zijn. “Ik verwacht niets minder dan nieuwe visies op de samenleving, en geen holle woorden. De wereld waarin arbeid het eindelijk weer eens wint van kapitaal, zien wij hoopvol tegemoet.”
Pensioenroof
Bij het Verantwoordingsdebat ging Kamerlid Gerrit Jan van Otterloo ook in op de kunstmatig laag gehouden rekenrente voor pensioenfondsen. “Na langjarige strijd van 50PLUS hiertegen gloort er misschien hoop”, zei hij. “Er wordt volop gespeculeerd dat het echte rendement bepalend gaat worden in plaats van je arm rekenen. Als de overgang naar een nieuw stelsel wordt gefaciliteerd met een hogere rekenrente dan zou dat winst zijn. Als daarbij het solidaire karakter behouden blijft en het teruggeven aan de ouderen van de door hen in het verleden samengebrachte vermogen mogelijk maakt om te indexeren en het verlies uit het verleden te compenseren, dan zou het zo maar kunnen dat 50PLUS een pensioenakkoord zou kunnen steunen. We zullen zien of wij vanwege pensioenroof in de loopgraven moeten blijven of dat er toch rechtvaardigheid bestaat en de vrede getekend kan worden.” •
► De volledige inbreng van Kamerlid Gerrit Jan van Otterloo bij het Verantwoordingsdebat in de Tweede Kamer:
“Het is lang geleden dat ik met zoveel weemoed heb gekeken naar de Verantwoordingsstukken van het voorgaand jaar. Een jaarverslag uit een ander tijdperk. Vandaag in tijden van corona geen brede beschouwing over een overschot van 14 miljard over op de begroting. Bijna volledige werkgelegenheid, de laagste staatsschuld in een generatie en ook de peilingen waren wat beter. Dat is wel even iets om stil van te worden in het licht van waar we vandaag staan. Maar met de gitzwarte werkelijkheid van een dodelijke en invaliderende ziekte die meerdere generaties maar vooral ook de ouderen hard raakt, besef je eens te meer wat echt belangrijk is in het leven.
En daarom ga ik niet direct over tot de financiële cijfers maar begin ik met de monitor brede welvaart want er is meer dan geld alleen dat onze welvaart bepaalt.
Als je daarin al die verschillende elementen vergelijkt tussen de generaties dan valt op dat 55-plussers en vooral ook 65-minners er slecht vanaf komen. Meer negatieve dan positieve scores. En op vele verschillende terreinen, of het nu gaat om de levensverwachting van gezonde levensjaren voor vrouwen waar we nummer 23 van de 28 landen zijn, terwijl de gemiddelde Nederlander geneigd zou zijn te denken dat wij het juist goed gezond oud worden.
Echt zorgelijk is ook dat deze groepen veel minder vertrouwen in anderen en vertrouwen in instituties hebben. Het zegenrijke werk van de participatiesamenleving en terugtrekkende overheid?
De werkloosheid is onder ouderen ook veel hoger dan onder de jongere leeftijdsgroepen en de opschuivende AOW-leeftijd helpt dan niet.
Zij hebben ook veel meer last van milieuvervuiling in hun omgeving dan anderen. Zo maar een greep uit de negatieve scores van de wat oudere generaties. De vraag is welke lessen er door dit kabinet getrokken worden uit deze scores die ook nog eens slechter zijn dan het jaar daarvoor!
Met Prinsjesdag september 2018 werd deze begroting gepresenteerd en op Gehaktdag wordt er nu bijna twee jaar later verantwoording afgelegd over hoe het écht is gegaan. Dat de beloftes qua koopkracht niet zijn waar gemaakt met koopkrachttegenvaller van 0,7% voor gepensioneerden en 0,5% voor werkenden was te verwachten! Maar is nu minder relevant vergeleken met het geweld van alle corona-gerelateerde maatregelen en de gevolgen die dat heeft voor alle Nederlanders van alle leeftijden en alle achtergronden.
Dit zijn de waterscheidingsmomenten waarop je als politieke partij antwoorden moet geven op de grote vragen van deze tijd. Terugkijken is dan veel minder zinvol dan vooruitkijken. Hoe pakken wij alle nieuwe en oude problemen op nu er ander uitdagingen zijn? Urgentie kan een zegen zijn als je vastgeroeste zaken moet oplossen.
Zien we dat nu al gebeuren? Na langjarige strijd van 50PLUS tegen de kunstmatig laag gehouden rekenrente gloort er misschien hoop. Er wordt volop gespeculeerd dat het echte rendement bepalend gaat worden in plaats van je arm rekenen. Als de overgang naar een nieuw stelsel wordt gefaciliteerd met een hogere rekenrente dan zou dat winst zijn. Als daarbij het solidaire karakter behouden blijft en het teruggeven aan de ouderen van de door hen in het verleden samengebrachte vermogen mogelijk maakt om te indexeren en het verlies uit het verleden te compenseren dan zou het zo maar kunnen dat 50PLUS een pensioenakkoord zou kunnen steunen. We zullen zien of wij vanwege pensioenroof in de loopgraven moeten blijven of dat er toch rechtvaardigheid bestaat en de vrede getekend kan worden.
Wat veel mensen is tegengevallen is hoe weinig strategische voorraden wij hebben om grote crisis effectief te beheersen. Rapporten over dit soort rampen zijn helaas vulling voor lades gebleken. Nadenken over dit rampen als een pandemie heeft niet tot actie geleid. Wij waren in de gezondheidszorg niet voldoende voorbereid op zo’n ramp. Dat moeten wij ons als parlement zelf ook aanrekenen, want het is niet alleen het falen van de regering. Wij hebben onvoldoende daarop gecontroleerd!
Geen ijzeren voorraden om een crisis het hoofd te bieden. Een zo strak georganiseerde gezondheidszorg die door een dergelijk pandemie geheel uit zijn voegen raakt en daarmee ook veel verloren levensjaren door uitgestelde zorg oplevert. Nu is het een pandemie, maar straks mogelijk dijkdoorbraken gevolgd door cholera?
En wie moet straks de rekening moet betalen van deze geweldige operatie om met overheidssteun mensen aan het werk en bedrijven in leven te houden? Daar zie ik weinig creativiteit bij de regering. Moeten straks de burgers weer het gelag betalen met bezuinigingen en lastenverzwaring?
‘We hebben ervan geleerd’ is te pijnlijk om mee te leven, nu we weten wat voor een hel er heeft plaatsgevonden en nog steeds plaatsvindt, in onze ziekenhuizen en onze verpleeghuizen. Meer dan 9.400 sterfgevallen en tienduizenden die het net gered hebben. Veel van mijn generatiegenoten maar nog meer van die oudere familieleden zijn getroffen. Dit nooit weer!
Ik wil geen strijd aangaan met Gerard Joling of René Froger wie nu het zieligst is, maar Covid-19 selecteert en discrimineert op leeftijd en fysieke zwakte. Het echte leven is geen computerspel en je hebt echt maar één leven en dood is dood. Maar ook anderszins slaat het hard toe bij de mensen met onzekere banen, lage salarissen en natuurlijk bij de kleine ondernemers die hun levenswerk in duigen zien vallen. De beschikking over zoiets simpels als een achtertuin, is vandaag een enorme bron van ongelijkheid. Tweehoog achter met drie kinderen, terwijl je doorwerkt als verpleger, politieagent of maaltijdbezorger. Solidariteit krijgt een nieuwe jas en is ‘back with a vengeance’.
De lessen uit deze coronatijd nemen wij mee naar de Miljoenennota voor volgend jaar en naar de plannen die wij gaan maken voor de toekomst. Politieke partijen schrijven op dit moment hun programma’s en ik verwacht niets minder dan nieuwe visies op de samenleving. Geen holle woorden en niet ‘bezuinigen voor groei’ zoals bij de vorige crisis. De verantwoording over 2019 is geschiedenis, geen routekaart naar de toekomst. Het enorme overschot en de extreem lage staatsschuld komen voorlopig niet meer terug. Maar de tijd dat buffers en overschotten een doel op zichzelf waren laten wij graag achter ons. De wereld waarin arbeid het eindelijk weer eens wint van kapitaal, zien wij hoopvol tegemoet.”
© 26 mei 2020