Steunmaatregelen voor KLM

50PLUS in de Eerste Kamer steunt de financiële afspraken die zijn uit onderhandeld voor en met de KLM. “In het geding zijn het geld van de belastingbetaler en de concurrentiepositie”, stelt senator Martin van Rooijen.

De inbreng van Martin van Rooijen bij het debat in de Eerste Kamer over de Zesde incidentele suppletoire begroting Financiën 2020 inzake de steunmaatregelen aan de KLM:

“Air France is een internationaal bedrijf dat moet concurreren in een markt met ongemeen harde concurrentie tot op het ongezonde af met de prijsstunters. In die markt neemt Air France KLM een sterke positie in met een wereldwijd netwerk. De groei van KLM heeft ook sterk bijgedragen aan de groei van Schiphol. KLM en Schiphol zijn van grote economische betekenis voor onze economie met het intercontinentale bestemmingen-netwerk. En dat is weer van belang voor het vestigingsklimaat van ons land voor internationaal opererende bedrijven.

De blauwe vogel is te klein om alleen te vliegen: ze heeft meer vleugels nodig. En ons land is te klein om een zelfstandige thuishaven te hebben, anders dan bij Air France, British Airways en Lufthansa.

Het huwelijk tussen Air France en KLM
Men kan zeggen wat men wil maar Air France was in 2003 bij de fusie bereid de zelfstandigheid van KLM te garanderen. Onder die paraplu heeft KLM een enorme groei doorgemaakt en een sterke financiële positie opgebouwd. Het was de winstmaker in het concern met een nog steeds verlieslatende Air France.

In dit huwelijk hebben de sterke kanten van beide bedrijven het tot nu toe gewonnen van de zwakke kanten van elk. Maar dat is geen vanzelfsprekendheid meer. De gezonde toekomst moet je samen verdienen.

Zoals in elk huwelijk kunnen er spanningen tussen beide partners zijn: de ingreep van minister Hoekstra om in 2019 het belang in Air France KLM tot 14% te vergroten was een bewijs dat er spanningen waren. Het huwelijk leek toen de warmte van een ijskast te hebben. In het jaar na die aankoop zijn geen tastbare resultaten behaald met betrekking tot een betere samenwerking. Kan de minister daar nader op ingaan: waarom niet?

De coronacrisis was nodig om beide regeringen tot intenser overleg te bewegen, culminerend in gesprekken van Hoekstra met collega Le Maire en uitmondend in een flitsbezoek van Macron aan Rutte. Laten we bedenken dat in het Chinees het woord crisis vooral een positieve betekenis heeft.

Laten we oppassen dat wij de crisis mogelijk oneigenlijk gebruiken om aan KLM-eisen te stellen die de huidige positie alleen maar verder verslechteren en de staatssteun nog riskanter maken.

Nederland moet het als klein land hebben van een sterke internationale positie op het gebied van handel en de internationale verbindingen. Landen als België en Zwitserland kunnen het zonder een grote luchtvaartmaatschappij stellen, wij niet.

Het afsprakenpakket
Allereerst breng ik een groot compliment over aan de beide bewindslieden: zij kunnen terugkijken op een evenwichtig en breed pakket aan afspraken: ‘completed staffwork’ noem ik dat. Als je het pakket overziet dan is het duidelijk dat dit de tijd heeft gekost die ervoor genomen is. En dat toch ook onder grote tijdsdruk.

Ingewikkeld, met veel banken en veel adviseurs en dan ook nog in evenwichtskunst met de Franse counterparts. Het oplossen van het liquiditeitsprobleem had de hoogste prioriteit door het wegvallen van 70/80% van de vluchten t.o.v. de begroting. Op basis van een aantal scenario’s is de minimum kaspositie bepaald.

Vervolgens is de verhouding tussen de rol van de markt en de overheid bepaald. Dat heeft geleid tot een directe achtergestelde lening van de staat van 1 mld. en een banklening van 2,4 mld. onder een staatsgarantie van 90%.

Zonder die achterstelling van de lening door de staat was volgens minister Hoekstra de marktlening niet geslaagd. De staat ontvangt een aanzienlijke premie voor de garantie oplopend tot 2%; het staatsrisico is immers groot. Ook het rentepercentage is hoog gelet op het risico: 6,25% en oplopend naar 7,75%.

Kan Minister Hoekstra nog eens toelichten hoe hij gelet op de hoge schuldenpositie aankijkt tegen een mogelijke verbetering van de kapitaalpositie op een later moment, en een eventuele kapitaalinjectie van aandeelhouders?

De opzegtermijn voor de staatsgarantie was destijds slechts 9 maanden. Deze is van belang voor het gebruik van Schiphol als internationale hub en de blijvende vestiging van KLM in Nederland, met Nederlandse vergunningen en Nederlandse verkeersrechten, in het grote aantal luchtvaartverdragen van ons land. Goed dat die termijn nu verlengd is tot 5 jaar. Het is een extra zekerheid voor KLM en Schiphol.

Na het debat in de Tweede Kamer en de stemming over het wetsvoorstel werd bekend dat ook Air France fors ingrijpt: naast de reeds bekende vertrekregeling voor ongeveer 3500 personen is nu ook besloten tot gedwongen ontslagen. In totaal worden de komende 2 jaar 7600 banen geschrapt van de 43.000 banen. Opvallend is dat een onderdeel van de Franse vertrekregeling een speciaal belastingtarief van 25% is!

Ook aan Franse zijde worden nu grote offers gevraagd: samen pakken we de crisis aan. Wel valt op dat aan Franse zijde geen loonoffer wordt gevraagd. Dat legt druk op de onderhandelingen over het loonoffer bij de winstgevende KLM. Kan de minister Hoekstra hierop reageren?

Dat er een groot loonoffer wordt gevraagd is onvermijdelijk, maar het is aan de onderhandelingen tussen werkgever en vakbonden om daar invulling aan te geven. Wat zijn de gevolgen van verlaging van het loon voor de pensioenopbouw: wordt die niet verlaagd? En welke gevolgen voor de WW bij later ontslag? Graag antwoord op beide vragen.

Dat de sterkste schouders het meest kunnen dragen spreekt voor zich. Maar als Kamers moeten wij ons niet bemoeien met de invulling daarvan. Naast het directe salaris zijn er tal van secundaire arbeidsvoorwaarden die voor de diverse personeelsgroepen zeer uiteenlopend zijn. Ook die kunnen worden aangepast. Mijn vraag aan de minister is in welke mate onderdelen van het loonoffer een tijdelijk karakter kunnen hebben? Zijn meer deeltijd en meer en langer onbetaald verlof aan de orde geweest in het overleg met KLM? Dat kan tot minder ontslagen leiden. Graag een reactie op deze vragen.

Mijn fractie is blij met de toezegging van minister Hoekstra in het wetgevingsoverleg dat de invulling van het loonoffer een zaak van de sociale partners is. Kan de minister nog eens goed uitleggen wat hij met het kader bedoelt? Het is toch een voorwaarde?

Mijn fractie steunt de financiële afspraken die zijn uit onderhandeld. In het geding zijn: het geld van de belastingbetaler en de concurrentiepositie.

Daarnaast zijn afspraken en intenties uitgesproken over de duurzaamheid en leefbaarheid. Kan Minister van Nieuwenhuizen hier nader op ingaan, met name ook op de CO2 doelstelling en de beperking van nachtvluchten en de link met opening van vliegveld Lelystad?

Voor mijn fractie moet nu de duurzaamheid van KLM en van Air France KLM voorop staan. Die mag niet op het spel gezet worden. Evenmin als de leefbare toekomst voor het KLM-personeel, voor wie het een kwestie van overleven is.”

© 7 juli 2020